Diyarbakır da hüküm süren medeniyetler arasında Aramiler’in adı geçmemesine rağmen başta surlar olmak üzere Diyarbakır ‘da ki birçok tarihi  eserlerin üzerinde bulunan Aramice yazıtları, kitabeleri gören vatandaşların bir çoğu Aramilerin Diyarbakır da hüküm sürmediklerini düşünerek, bu kitabe ve yazıtların  kimler tarafından yazıldığını merak ederler. Bu nedenle Diyarbakır da Aramiler’in  dönemini araştırdım. Karşımıza Aramilerin bir kolu olan ve Aramice konuşup yazan, Diyarbakır da bir süre hüküm sürmüş  bir krallığın olduğu ortaya çıktı. Bu krallığın kimlerden oluştuğunu yazımın ileriki  bölümlerinde anlatacağım.. Aramilerkimdir, Amed’e nereden geldiler? M.Ö. I. Binyıl başlarından itibaren Suriye’de, Fırat vadisinde ve Mezopotamya’nın güneyindeki bereketli topraklarda beylikler kurmaya başlayan Arāmiler, Diyarbakır bölgesinde de başşehri Amēdi olan Bīt-Zamāni beyliğini kurmuşlardır. Arāmî beylikleri, dönemin önemli gücü Asur İmparatorluğu için ciddi bir tehdit oluşturmuştur. Bu nedenle Asur kralları, Arāmî kabileleri üzerine seferler düzenlemişlerdir. Düzenlenen bu seferler bir kayıt altında, kralların yıllıklarında yer almıştır. Yeni Asur devri kral yıllıkları, dönemin siyasî ve coğrafî yapısını aydınlatmakta kullanılan en güvenilir kayıtlardır. Çalışma konumuz olan Amēdi şehri, kral yıllıkları, Yeni Asurca mektuplar ve kitâbeler temel alınarak aydınlatılmaya çalışılmıştır. Eski çağın en önemli medeniyet merkezleri olan Mezopotamya, Mısır ve Anadolu; tarihin ilk dönemlerinden itibaren  birçok kavmin göç ettiği ve üzerinde hâkimiyet kurmak için çetin mücadeleler verdiği yerlerdir. Söz konusu coğrafyalara yönelen bu göç hareketleri, bazı dönemlerde kalabalık kavimlerin istilası şeklinde olurken bazen de bir kavmin yıllar boyu süren sızması şeklinde meydana gelmiştir. Bu çalışmada sızma türü göçlerin önemli örneklerinden biri olan Arami göçleri, tarihî, coğrafik ve kültürel yönleriyle ele alınmıştır.. Aramiler, genel kanaatle Sami ırkından bir kavimdir. Bu  kavim; yaşadığı kabul edilen Arabistan’daki coğrafi  şartların olumsuzlukları ve medeniyet merkezlerinin cazibesi gibi sebeplerle daha iyi yaşama şartları aramak üzere eski çağın en önemli medeniyet merkezleri olan Mısır, Mezopotamya ve devamında da Orta Anadolu’ya kadar uzanan geniş bölgeye yayılmış olmakla birlikte kesintisiz ve etkili biçimde sızma diyebileceğimiz bir göç eylemi gerçekleştirmiştir. Kaynak  (Memi 2007: 191; Dinçol 1991: 268). TÜBAR-XXIX-/2011-Bahar/Öğr. Gör. Hacı ÇOBAN Etnik köken itibarıyla Samilerden sayılan Aramilerin Ön Asya’da görülmeleri, Samilerin Arabistan'dan üçüncü defa göç etmeleriyle izah olunmaktadır. Tevrat'ın Tekvîn kitabına dayanarak ve eski geleneğin izinden giderek Aramileri Samilerden sayanlar, bu kavmin M.Ö. XIV. asrın son yarısında veya XV. asrın ilk yarısında Arabistan'dan Suriye'ye gelmiş olduklarını iddia etmektedirler.Sinear tabletlerinde bu kavme verilen Dağlılar yani Aramiler adı, bunların Arabistan'ın kumlu sahralarından geldiklerinin bir damgası olarak bu zamana kadar yaygınlamıtır. Arabistan çöllerinden batı sınırlarına geldiği ileri sürülen halka Sinearlıların Dağlılar değil, Çöllüler adını vermeleri doğal olacaktı. Ancak  Çöllüler anlamına gelen bir ad değil de  Dağlılar anlamındaki Aramiler ismini vermekle aslında menelerine dair ipuçları da vermişlerdir. Zira Aramilerden önce Arabistan'dan Sinear'ın batı sınırlarına gelmiolan Samilere Dağlılar anlamında bir isim değil, Batılılar anlamına gelen Amurrular adı verilmiştir (Günaltay 1987: 134–136). Sinearlılar, Aramileri memleketlerinin batısında değil kuzeyinde tanımışlardır. Asur kaynakları da bunların Kuzey Mezopotamya’nın dağ-lık bölgesinde yaşadıklarını ve Asurluların onlarla buralarda çarpıştıklarını tespit etmektedir. Esasen Aramilerin Suriye'yi ilk defa kuzey doğudan sıkıştırmış olmaları da bunların yukarı Mezopotamya'nın dağlık bölgelerinden inmiş olduklarını göstermektedir. Kaynak:TÜBAR-XXIX-/2011-Bahar/Öğr. Gör. Hacı ÇOBAN, (Günaltay 1987: 136). Arami kelimesi kuzey Mezopotamya’nın dağlık bölgelerinde göçebe olarak yaşayan halka, daha alçak havzalarda oturan komşuları Keldaniler tarafından verilmiş ve dağlılar anlamına gelen bir terimdir (Albayrak 1997: 38).        
Editör: TE Bilisim