Aramiler ve Diyarbakır 7 “Süryaniler”e yaklaşık 5. 000 yıldan beri ev sahipliği yapmasının öneminin vurgulandığı eserde ayrıca Süryanilerin (Aramiler, Asurîler, Keldaniler) Hıristiyanlığın ortaya çıktığı (Kudüs coğrafyası dışında) dönem içerisinde bu inancı kabullenen ilk topluluk olarak da vurgulanması dikkate ayandır.(imek 2003: 17, 27–28). İsa ve Havarileri Aramice Konuşuyorlardı Tevrat'ın bazı yerleri bu dille yazılmıştı. Tevrat'taki bu Aramca kısımlar, Hıristiyanlıktan evvel bilinen Aramcadır. Bizzat  İsa ve Havvariyun bu Aramcayı konuşuyorlarmış.Talmud'a ve Samaritenlere ait birçok vesikalar da bu dille yazılmıştır. Bunu bize ilk Hıristiyan cemaatlerin zamanından kalan ve bugün Vatikan'da muhafaza olunan İncil’e ait azı yazmalar ispat etmektedir (Kınal 1954: 203). Suriye ve Filistin'de yazı dili Arami alfabesiyle, İsa'nın dünya görüşünü içeren ve Havarilerin mektuplarından oluan  İncil kaleme alındı. İncil'in el yazmalarının çoğalması Hıristiyanlığın yayılmasını hızlandırdı. Bölgede konuşulan Batı Arami lehçesi bu yıllarda Hıristiyanlığın kültür diline dönütü (Özkan 2007: 14). Aramice yazıtların büyük çoğunluğu Güneydoğu Anadolu ve Suriye’de bulunmuş olmakla beraber bu dille yazılmış belgelerin Yunanistan, Mısır, Anadolu, Suriye, Kuzey Mezopotamya,  İran, Afganistan ve hatta Pakistan’a kadar genişleyen bir bölgeye yayıldığı görülmektedir (Dinçol1991:267). Filvaki, Ahamenit  İmparatorluğu zamanında Aramca büyük bir himayeye mazhar olarak imparatorluk içindeki bölgelere yayılmış, hatta ana vatan topraklar üzerinde konuşulan lehçelere bile tesir etmiştir.  İte bundan dolayıdır ki bu devir Aramcasına "İmparatorluk Aramcası" denilmiştir. VIII. yüzyılın son çeyreğinde Sam'al’danDamas’a kadar bütün Arami merkezlerinde aynı dil ve aynı lehçe kullanıldığı için buna "Müterek Aramca" denilmektedir. Müellife göre MÖ. IX. yüzyıl, Arami dilinin altın çağıdır ve bu devir "annaller, kasideler, ritüeller, efsane ve destanlar gibi çeşitli ve zengin bir edebiyatla" tev'em olmalıdır, fakat bu edebiyat kaybolmuş ve bize kadar intikal edememiştir (Kınal 1954: 201, 202). Günümüzün Asurları, kökü Aramca iveli diller konumaktadırlar. Asurlular konuşulan Arami dilini yazıya döktüler (Yonan, www. acsatv. com/filer/Qashisho). Sanat eserlerinde, özellikle de heykel ve kabartmalar üzerinde, Kuzey Suriye'de Geç Hitit, Doğu Akdeniz kıyılarında Fenike, Asur kentlerinde de Asur üsluplarıyla iç içe geçmiş, bazı yönleriyle de onlardan ayrılan bir Arami üslubu veya Arami tipi ayırt edilebilmektedir. Asur'da en erken Arami tipleri IX. yüzyıla ait AsurnasirpalII’nin bronz kapı kabartmaları üzerinde görülür. Kuzey Suriye'de, Geç Hitit kentlerinde de ina edilen, ön cephesi sütunlu, arkasında uzun bir oda olan ve "Bit-Hilani" olarak  adlandırılan saraylar Arami kentlerinde de karımıza çıkar. Kaide üzerinde yükselen büyük heykel ve kabartmalarda, kral, aslan, grifon, sfenks,  bitkiler ile askeri törenler ve dans eden hayvanlar gibi fantastik konular işlenmiştir. Tel Halaf’ta yerel kral Kapara (IX. yüzyıl) ve Tel Fahariya'daki kral Adduyis'in heykelleri de bu anlayışla yapılmıştır.  Aramilere ilişkin yazılar daha çok alfabe yazısıyla, uzun ömürlü olmayan papirüs üzerine yazıldığı için günümüze ulaşamamıtır. Dolayı-sıyla bu toplum hakkındaki bilgilerimiz daha çok Asur kayıtları ve Eski Ahit'ten elde edilir. Az sayıda da olsa, ta gibi dayanıklı maddeler üzerine kazınmış Aramca yazıtlar da mevcuttur. Bu örneklerden en eskisi,  Tel Halaf’ta bulunan ve X. yüzyıla tarihlenen tek satırlık yazıttır. Aynı bölgede Tel Fahariya'da ise bir heykel üzerinde çift dilli (Akkadca-Aramca) bir yazıt saptanmıştır. Batıda Halep'in güneyinde Sefir'de üç stel üzerinde bulunan ve VIII. yüzyıl ortasında ArpadlıMati'el ile Assur valisi Amiilu (KTKlı Bar-Ga'yah) arasındaki bir anlamadan söz eden yazıt ise bilinen en uzun Aramca kayıttır. Sam'al Krallığının başkenti Zincirli'de Kral Hadad ve Bar-Rakkab heykelleri ile Bar-Rakkab'ın kabartmaları üzerinde de yazıtlar yer alır. Aramca Asur döneminden sonra da uzun süre önemini korumuş; Önasya'daki geniş bir bölgede konuşulmaya ve yazılmaya devam etmiştir. Arami nüfuzunun dışında da Arami etkili sanat eserlerinin ve Aramca yazıtların varlığı bilinir.  Aramilerin oldukça uzun bir süreci kapsayan ve geniş bir bölgede yanan tarihlerinin ilk bölümü, büyük oranda Yeni Asur Krallığıyla bağıntılı olarak etkilenmiştir (Köroğlu 2006: 148).  
Editör: TE Bilisim