İsmi Konstantiniyye Olan iki şehir Diyarbakır ve İstanbul: Hadis-i Şerifin işaret ettiği kişi Fatih'tir. Bunda şüphemiz yoktur. İstanbul’un fethi müjdesini de irdelemiyoruz. Ancak İyaz bin Genem ve Halid bin Velid de bu kategoride ele alınabilir mi? İki Konstantin de aynı tarihlerde feth oldu. 27 Mayıs 639 Diyarbakır, 29 Mayıs 1453 İstanbul. Bunlardan biri Anadolu'da fetholunan ilk Bizans şehri, diğeri ise son Bizans şehridir. Tevafuk olarak da ikinci Konstantiyye’nin fethinde Diyarbakır’lı Molla Gürani’nin Fatihe yol gösterici olmasıdır. Ebu Kabîl (rh.a.) anlatıyor: “Biz, Ashabdan Abdullah b. Amr'ın bulunduğu bir toplulukta, Kostantiniyye ve Roma'nın fethi konusunda müzakere diyorduk. Bu arada Abdullah b. Amr tuttuğu hadis notlarını sakladığı, kulpları da bulunan sandığı istetti. Kapağını açtı ve içinden bir evrak çıkararak şöyle dedi: -Biz, Rasulullah (s.a.s.)'ın huzurunda not tutar, söyledikleri hadisleri yazardık. Bir defasında içimizden biri sormuştu: -Ya Rasûlallah, önce hangi şehir fethedilecektir: Kostantiniyye mi, yoksa Roma mı? Rasulullah: "Önce, Herakliyüs'ün şehri, yani Kostantiniyye fethedilecektir! buyurdu. "Ahmed b. Hanbel, Müsned, C.2, sh. 176"Dârimî, Mukaddime, B.43, Hds. 492 Ayrıca bkz. Hakim, el-Müstedrek, C. 4, sh. 422, Hds. 8301(vuslat derg) Bu hadisi değerlendirirken önce Heraklius ile ilgili bilgi verelim: Miladî 611 tarihinden sonra İranlılar Kuzey Arabistan’ı istilâ ettiler ve 612’de Antakya’yı, 614’te Şam’ı, 615’te de Kudüs’ü ele geçirdiler. Zor durumda kalan Bizans devletini İmparator Heraklius’un gayretli çalışmaları kurtardı. İmparator önce devleti düzene soktu, sonra da bol vaatlerle kalabalık ve güçlü bir ordu toplayarak İran üzerine yürüdü. Miladî 627 yılında İran ordusunu Irak’ta bulunan Ninova şehri yakınlarında perişan etti. Böylece Suriye ve Filistin’i yeniden hâkimiyeti altına aldı. İran’a karşı savaşa çıkarken, galip geldiği takdirde şükür borcu olarak Kudüs’ü ziyaret etmeyi adayan İmparator Heraklius miladî 628 yılında Kudüs’e geldi. Onun burada bulunduğu günlerde kendisine Hz. Peygamber’in İslâm’a davet mektubu ulaşmıştı. İslâm kaynaklarında belirtildiğine göre o İslâmiyet’i kabul etmeye karar vermiş, ancak çevresinden gördüğü sert tepkiden dolayı Müslüman olmamıştır. Önce Heraklius, Diyarbakır (Konstaniyye) ilişkisine bakalım MS.577 yılında Sasaniler Diyarbakır’ı alır. Bizans imparatoru Heraklius MS..622’de Sasanileri yenerek Diyarbakır’ı geri alır. MS.628-629 yılında Diyarbakır’da bugünkü Ulu caminin bulunduğu yerde bir kilise yaptırır. Carl Ritter. Die Erdkubde des Halbinsellandes klein_Asien. XI. Berlin.1844.s.32 Yrd. Doç. Dr. Canan Parla. Osmanlı öncesinde Diyarbakır. I. Uluslararası Oğuzlardan Osmanlıya Diyarbakır.2004.s:248-259. Bu durumda Diyarbakır’ın Heraklius’un olduğu kanaatine varmış bulunuyoruz
Editör: TE Bilisim