Ahmet Cevdet Pasa tarihine göre: Merkezi Roma'da bulunan Roma Imparatorlugu M.S. 180'lerde zirve noktasina ulasmisti... Dogup gelişerek büyüyen her devlet gibi bu da tekâmülünü tamamlamış ve artik çöküş emareleri görülmeye başlamıştı. Devlet, Roma halkının zevk ve ihtişama dalmasıyla içten yıpranıyordu. M.S. 270 de imparatorluğa seçilen Avirilianus'un idamından sonraki imparatorların hükümetleri uzun ömürlü olmamış ve sık sık imparatorlar idam olmuşlardı. İmparatorların seçimle işbasına gelmelerine rağmen bu idam olayları ve askerlerin rüşvet karşılığı oy kullanmaları kayda değer olaylar arasında idi. Bu durumlardan rahatsız olan İmparator Konstantin bunun önüne geçebilmek için Hıristiyanlığın serbestiyet ve yaygınlaştırılmasına karar verdi, 313'de Milano şehrinde Hıristiyanlığın serbestiyetini ilan etti. Din hususunda Roma şehrine pek itimadı olmayan Konstantin rakipleriyle mücadele ederek istiklalini tamamen teminden sonra kendine yeni bir payitaht aradı ve o sırada Roma Imparatorluguna düşman olan İran’a daha yakin bir yer olması gibi bahanelerle küçük bir kasaba olan İstanbul’a gelerek burayı payitaht edindi. Böylece kurucusundan ismini alan şehre Konstantinopolis denilmiştir. Konstantin, bütün devlette geçerli olacak dinin Hıristiyanlık olduğunu ilan etmişti. O tarihe kadar gizlice hüküm süren Hıristiyanlık, artik aşikar yasama imkanına kavuşmuştur. İznik konsili Diyarbakır’a 325 yılında piskoposluk payesi vermiştir.312 yılında Hıristiyanlığı kabul eden Konstantinos 325 yılında İznik konsilini topluyor. MS.324 yılın da Bizans imparatorluğunun başlangıcı olmuş oluyor. Georg Ostrogorsky.Bizans Devlet tarihi. Çev. Fikret Işıltan.Ankara.1986 s.21-44 .Carl Ritter. Die Erdkubde des Halbinsellandes Klein Asien.XI.Berlin.1844.s.32 Yrd.Doç.Dr.Canan Parla.Osmanlı öncesinde Diyarbakır.I. Uluslararası Oğuzlardan Osmanlıya Diyarbakır.2004.s:255 Diyarbakır’ın Konstantiniyye olduğunu Ammianus Marcellinus’de eserinde belirtir. Sasani hükümdarı II. Şahpur, 359 yılında Diyarbakır’ı kuşatırken burada bulunan ünlü tarihçi Anmianus Marcellinus': ‘Diyarbakır kentini Konstantius henüz Sezarken, güçlü duvar ve kulelerle çevreleyerek silahlarla donatıp düşmanda dehşet uyandıracak hale getirdiğini ve kentin adıyla anılmasını istediğini anlatır. Kent içinde pek çok bina inşa ettirdi. Gaziantep, Silvan, Erzan havalisini Diyarbakır’a bağladı. Doğu eyaletlerinin hakimiyetini üstlenen Konstantius’un 359 öncesinde Sezar olduğunun bilinmesi Diyarbakır kentinin babası büyük Konstanin’in imparatorluğu (307-337) sırasında,her halükarda 337 yılının öncesinde surla çevrelenmiş olduğunu ortaya koyar. Yrd. Doç. Dr. Canan Parla. Osmanlı öncesinde Diyarbakır.I. Uluslararası Oğuzlardan Osmanlıya Diyarbakır. 2004 s:249,250 Ammianus Marcellinus.The History.Çev.JC.Rolfe.1963.s:465
Editör: TE Bilisim