Orhan Yalçın

[dropcap]D[/dropcap]iyarbakır’ın Kulp ilçesinde tarihi iş kollarından bir olan ipek böcekçiliği canlandı. İlçede, 2000 yılında 5 olan üretici sayısı bugün 314’e yükselirken, geçen yıl 60 ton yaş koza elde edilerek son 22 yılın en iyi veriminin alındı. Yıllarca ipek böcekçiliği konusunda önemli bir yere sahip olan ancak çatışmalı süreç ve Çin'den gelen ucuz koza nedeniyle üretimin durma noktasına geldiği Kulp, uygulanan projelerle yeniden ipek böcekçiliğinin merkezi oldu. İpek böcekçiliği konusundaki çalışmaların bölgede ilgi görmesi üzerine Diyarbakır'ın Silvan, Hazro ve Lice ilçelerinin yanı sıra Bingöl ve Batman'ın Sason ilçesinde de üretime başlandı. 2014 yılında bölgede 60 ton yaş koza elde edilerek, son 22 yılın en iyi verimi alındı. Diyarbakır’ın kadim tarihinde ipek böcekçiliği çok eski bir iş kolu. İpek böcekçiliği konusunda Ermeni ve Süryanilerin çok çalışması vardı. İşte bu tarihi emanet, Diyarbakır’a 140 km ötede olan Kulp ilçesinde devam ettiriliyor. Yeni projelerle Kulp, ipek böcekçiliğinin merkezi oldu adeta. Ülke genelinde yaş koza üretiminin yüzde 40’ı buradan elde ediliyor. 2000 yılında 5 olan üretici sayısı bugün 314. İlçede ipekli dokumanın geliştirilmesi için "İpek Puşi Sanatımız Projeleri" hayata geçirildi. Proje kapsamında Kulp Kaymakamlığı ve Gıda Tarım ve Hayvancılık İlçe Müdürlüğü koordinatörlüğünde ilçe merkezi ve Ağaçlı beldesinde 2 adet atölye kuruldu. SODES’in desteklediği atölyelerde saf iplikten ipek puşi, kravat ve şal üretiliyor. Ayrıca ilçeye bağlı Ağaçlı Köyü’nde kurulan İpek Üretim Tesisi’yle ipek böcekçiliği üretiminde önemli artışlar gözleniyor. 3.5 trilyon harcanarak yapılan ipek böceği fabrikası Türkiye’nin koza ihtiyacının yüzde 50'sini karşılayacak.

İpekböcekçiliğinin gelişimi

Kulp, Osmanlı İmparatorluğu döneminde ipekböcekçiliği üretimi yapan önemli bir merkezdi. Bölgedeki çatışmalı süreç ve Çin’den gelen ucuz koza nedeniyle 100 tonun üzerinde üretimin yapıldığı ilçede, 1980-1990 yılları arasında üretim hızla düşerek tamamıyla durdu. 1990 yılında Kulp Kaymakamlığı ve İlçe Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma vakfının girişimleri sonucunda 5 üretici ile tekrar üretimi başladı. 2008 yılında Kulp Kaymakamlığı tarafından Devlet Planlama Teşkilatına Kulp’da İpekböcekçiliğinin tekrar gelişmesi için bir proje sunulmuş olup, Proje 2009 yılının ilk aylarından itibaren İpek Üretim Merkezi Projesi adı altında onaylanmış 3.222.750.00 TL bütçe ile çalışmalarına başladı. Proje kapsamında İslamköyde 250 m2 Örnek Besleme Evi, Narlıca’da 450 m2 İpekböcekçiliği Merkezi, Kulp Merkezde 230 m2 Çözgü Atölyesi, Ağaçlı beldemizde 250 m2 Örnek Besleme Evi, 300 m2 depo, 200 m2 boyahane ve 1150 m2’den oluşan İpek Üretim Tesisi kuruldu. İpek Üretim Merkezi Projesi kapsamında bu yıl ipekböceği üreticilerine ve üretim potansiyeline sahip çiftçilere 62.000 adet dut fidanı ithal ederek dağıtıldı. Yaş koza üretimi son 3 yıl içerisinde 39 tondan 53 tona çıkarıldı.

İfat destekli projeler

İpekböceği Geliştirme Projesi kapsamında Kulp’a bağlı Karpuzlu ve Çukurca köylerinde iki besleme evi yapıldı. Bu besleme evlerine kerevet sistemi kuruldu. Projenin toplam bütçesi 180.000,00 TL. Proje kapsamında 120 bin adet plastik askı ve 180 adet kerevet yapıldı. Kulp merkez ve Ağaçlı köyünde kurulan 2 adet ipekli dokuma atölyesinde 30 genç kız istihdam ediliyor. Atölyelerde yıllık 1.000 civarında el dokuması ipek ürün elde ediliyor.

İpek üretim tesisi projesi

Proje Kalkınma Bakanlığı tarafından destekleniyor. 37 kişinin istihdam edildiği projenin bütçesi 1.845.000.00 TL. İşletmede 15 ton civarında kuru koza işletildi. 3 ton ham ipek iplik elde edilip iç piyasaya sunuldu. 2015 yılında 80 ton kuru koza işletilerek yaklaşık 25 ton ham ipek ipliğin iç piyasaya sunulması hedefleniyor.

Editör: TE Bilisim