Diyarbakır’da hüküm süren medeniyetler arasında Aramiler’in adı geçmemesine rağmen başta surlar olmak üzere Diyarbakır’daki bir çok tarihi eserlerin üzerinde bulunan Aramice yazıtları, kitabeleri gören vatandaşların bir çoğu Aramilerin Diyarbakır’da hüküm sürmediklerini düşünerek, bu kitabe ve yazıtların kimler tarafından yazıldığını merak ederler. Bu nedenle Diyarbakır’da Aramiler dönemini araştırdım. Karşımıza Aramilerin bir kolu olan ve Aramice konuşup yazan, Diyarbakır’da bir süre hüküm sürmüş bir krallığın olduğu ortaya çıktı. Bu krallığın kimlerden oluştuğunu yazımın ileriki bölümlerinde anlatacağım. Aramiler kimdir, Amed’e nereden geldiler? M.Ö. Binyıl başlarından itibaren Suriye’de, Fırat vadisinde ve Mezopotamya’nın güneyindeki bereketli topraklarda beylikler kurmaya başlayan Aramiler, Diyarbakır bölgesinde de başşehri Amedi olan Bit-Zamani beyliğini kurmuşlardır. Aramî beylikleri, dönemin önemli gücü Asur İmparatorluğu için ciddi bir tehdit oluşturmuştur. Bu nedenle Asur kralları, Aramî kabileleri üzerine seferler düzenlemişlerdir. Düzenlenen bu seferler bir kayıt altında, kralların yıllıklarında yer almıştır. Yeni Asur devri kral yıllıkları, dönemin siyasî ve coğrafî yapısını aydınlatmakta kullanılan en güvenilir kayıtlardır. Çalışma konumuz olan Amedi şehri, kral yıllıkları, Yeni Asurca mektuplar ve kitabeler temel alınarak aydınlatılmaya çalışılmıştır. Eski çağın en önemli medeniyet merkezleri olan Mezopotamya, Mısır ve Anadolu; tarihin ilk dönemlerinden itibaren birçok kavmin göç ettiği ve üzerinde hâkimiyet kurmak için çetin mücadeleler verdiği yerlerdir. Söz konusu coğrafyalara yönelen bu göç hareketleri, bazı dönemlerde kalabalık kavimlerin istilası şeklinde olurken, bazen de bir kavmin yıllar boyu süren sızması şeklinde meydana gelmiştir. Bu çalışmada sızma türü göçlerin önemli örneklerinden biri olan Arami göçleri, tarihî, coğrafik ve kültürel yönleriyle ele alınmıştır.. Aramiler, genel kanaatle Sami ırkından bir kavimdir. Bu kavim; yaşadığı kabul edilen Arabistan’daki coğrafi şartların olumsuzlukları ve medeniyet merkezlerinin cazibesi gibi sebeplerle daha iyi yaşama şartları aramak üzere eski çağın en önemli medeniyet merkezleri olan Mısır, Mezopotamya ve devamında da Orta Anadolu’ya kadar uzanan geniş bölgeye yayılmış olmakla birlikte kesintisiz ve etkili biçimde sızma diyebileceğimiz bir göç eylemi gerçekleştirmiştir. Etnik köken itibarıyla Samilerden sayılan Aramilerin Ön Asya’da görülmeleri, Samilerin Arabistan'dan üçüncü defa göç etmeleriyle izah olunmaktadır.
Editör: TE Bilisim