MELEK AHMET PAŞA HAMAMI: Araştırmacılar Melek Ahmet Paşa Hamamı için şöyle demektedirler; Melek Ahmet Paşa, Diyarbakır’da görev yaptığı süre içerisinde bir hamam, bir konak ve bir de cami yaptırmıştır. (1587-1591) Hamam ve beraberinde yapılan dükkanlar, cami için vakfedilmiştir. Hamamın sadece soyunmalık kısmı günümüze ulaşmıştır. Diğer kısımları ile ilgili bilgiler yazılı ve görsel kaynaklardan edinilmektedir. Hamamın, Melik Ahmet Caddesine bakan taraftan ve doğu yönde bulunan sokaktan olmak üzere iki kapısı bulunmaktadır. Caddeye bakan kapı geniş çift merkezli kemer açıklığı içinde yer alır. Bu yönü ile Paşa hamamı ile ortak giriş kapısı özelliği taşır. Sivri kemerin iki tarafında yer alan kemer ayakları altında dört sütunce yer alır. Kareye yakın planlı soğukluk, 11.55x12 metre ölçülerindedir. Kubbeye geçiş köşelerde yer alan tromplar ile sağlanmıştır. Kubbenin ortasında yarım daireli pencerelerin yer aldığı sekizgen fener yer alır. Soğuklukta yapılan yatay ve düşey eklenti döşeme ve duvar ile mekansal bozulma oluşmuştur. Melek Ahmet Paşa Hamamında havuz bulunmaktadır. Soğukluk duvarı boyunca altında ayakkabıların bırakıldığı nişlerin yer aldığı seki Diyarbakır Hamamlarında sadece Kadı Hamamında görülmektedir. Soğukluk kubbesi pandantifle geçilen sekizgen kasnak üzerine oturtulmuştur. Kubbe kasnağında, dört adet kemerli pencere bulunur. Kadı Hamamında Diyarbakır’daki diğer hamamlardan farklı olarak kargir fener yer alır. Soğukluğun kuzeyinde iki bölümden oluşan ılıklığa geçilir. 3.77x 3.14 metre ölçülerindeki birinci ılıklığın doğusunda, 3.98x3.08 metre ölçülerindeki mekanın içinde hela ve usturalık bölümü yer alır. İkinci ılıklık 3.75x4.30 metre ölçülerindedir. Her iki ılıklık kuzey ve batı yönlerindeki nişler ile genişletilmiştir. İkinci ılıklığın güney yönünde basık kemerli bir kapı ile sıcaklığa girilir. Kültür Bakanlığı, Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü nün tarihli tescil fişinde günümüze ulaşmayan ılıklık ve sıcaklık mekanları ile ilgili hamam şöyle tanımlanmaktadır: Ilıklık kısmı yan yana üçer kubbe ile birer yarım kubbeden oluşan iç içe iki kısımdır. Her iki bölümün kuzey hücreleri birer bölme ile ayrılarak erkeklere tahsis edilmiştir. Sıcaklık, dört eyvan ile köşelerde kubbeli birer hücreden oluşur. KADI HAMAMI: İpariyye ve Eşbek hamamı olarak da adlandırılan hamamın, Kadı adını ne zaman aldığı bilinmemektedir. Hamamın yer aldığı vakfa ait olan Kadı Cami yanında yapılması, hamamın da aynı dönemlerde yapıldığını düşündürmektedir. Hamam tüm mekanları ile günümüze ulaşmasına rağmen, herhangi bir işlev ile kullanılmamaktadır. Kare bir alan üzerine yapılan hamam Vahap Ağa Hamamı ile yerleşim durumu ile benzerlik gösterir. Hamamın güneyinde yer alan basık kemerli bir kapı ile avluya, avludan soğukluğa ulaşılır. Soğukluk 10.86x m kenar uzunluğuna sahip, kareye yakın planlı, ortasında dairesel bir sıcaklık bulunan hamam, 4.40 metre çapındaki kubbe ile örtülü, dört eyvan ve aralarda dört halvetin olduğu, haçvari plan tipindedir.
Editör: TE Bilisim