Dinlerin kaynaşması gereken bir ortamda Sinagogun restorasyonu yararlı olacaktır. Diyarbakır’daki Sinagogda mevcut olan küçük bir oda daima kapalı tutulmaktaydı. Bu oda Yahudiler ve diğer dinlere mensup kişiler için kutsaldır. İnançlarına göre Hz. İlyas bu odada peygamberliğini ilan etmişti. Duvarla çevrili bu odada Aramice bir Tevrat yazması mevcuttu. (Diyarbakır müzesinde bir yazma şu an var) 1804 yılında Diyarbakır'ı ziyaret eden İnciyan'ın ifadesine göre, St. Kirakos kilisesinin Yahudilere ait olduğu ifade edilmektedir. Bu dönemde Yahudi nüfusu ise 3bin 975'dir. Diyarbakır'da Ulu camiinin ilk olarak Hz. Musa tarafından yapılmış olması Yahudileri de ilgilendirmektedir. Eğil’e gelen evliyaların hemen hemen tümü Yahudi asıllı veya İsrailoğullarından oldukları ve bu bölgeye çok önceden geldikleri biliniyor. Eğil kasabasının girişindeki vadiye yöre halkı Melek deresi der. Bu ismin aynı vadideki mezarlıkta kabri olan Hz. Hellaktan mı geldiği yoksa burada yatan yedi evliyanın melaike, melekle mi ilgili olduğu ihtimalini akla getirir Bu açıdan melek deresinin Yahudi evliyalara ait bir mekan olduğu yöre halkınca ifade edilmektedir. Eğil’deki Zülküfl, Elyesa, Yunus, Harun-u Asefi ve Danyal peygamberler de Yahudilerce kutsaldır. SABİİLİK: Sabiilik dininin ibadetgahı şemsilerde ve mağaralardadır. Mekan, Gazi köşküne giderken Mardin kapı mezarlığının altındadır. Burada üç mağara vardır. Ancak şu an toprakla kapanmıştır. 1’nci mağara 150 metrekare civarında olup, bir ucu şemsilerde başlamakta ve asri mezarlığın bir ucunda bitmektedir. Diğer ikisi ise 25 metrekaredir. Ayrıca Hacı Mahmut Kasal'a ait yıkık değirmenin arkasında da bir mağara mevcuttur. Bu da 15 metre kare civarındadır. Mezarlığın bitiminde yağmur duası yapılan yerde yani Şeyh Muhammet düzlüğünün arkasında dereye inilince yüzleri Gazi köşküne bakan ve Cemiloğlu çeşmesi ve aile mezarlığının sağ ve sollarında küçük mağaralar mevcuttu. Şu an toprakla dolmuştur. Dicle ilçesinde Dibni köyünde han ve Şemsilere ait kilise vardır. YEZİDİLİK: Diyarbakır'ın 12 köyünde Yezidi vardır. Bu köyler Bahçecik, Davudi, Aşağı Mollaali, Başköy, Mollacabir, Seydek, Yassıca, Bozpınar, Dikenlik, Çatal, Perişan ve Sinan köyleridir. 3 bin kadarının Siirt’e bağlı köylerde, 7 bin kadarının Diyarbakır, Urfa ve Mardin köylerinde yazıldığını, İhsan Süreyya Sırma Yezidiler isimli 1996 tarihli lisans tezinde yazmaktadır. Schneider'in 1986 yılı tespitlerine göre Türkiye'de 20 bin yezidi yaşamaktadır.
Editör: TE Bilisim