Sur dışındaki Yenişehir kesimi 1955’lerden başlayarak hızla gelişmeye, çok katlı blok apartmanlarla dolmaya başladı. Şehrin sur dışındaki gelişmesi batıdaki İstasyon, kuzeybatıdaki Bağlar ve kuzeydeki Ofis semtine doğru olmuştur. Bu gelişmeler sırasında sur içindeki ticaret merkezine ek olarak Yenişehir kesiminde de yeni ticaret merkezleri doğdu (Elazığ caddesi gibi). Alan üzerindeki gelişmeye paralel olarak şehrin nüfusu da hızla artarak ilk defa 1965 yılında 100.000’i geçti. 1970’te 150.000’’i buldu.1970’teki nüfusun yüzde 60’ı sur dışında, yüzde 40’ı sur içinde yaşıyordu. Sanayi faaliyetlerinin gelişmesi (Tekel içki, halı ve yünlü fabrikaları, un, çeltik, buz, tuğla, kiremit, bisküvi fabrikaları şehrin Dicle Üniversitesi (Kuruluşu 1973) adlı bir kültür kurumuna kavuşması ve Olağanüstü Hal Bölge Valiliği’nin de merkezi olması Diyarbakır’ın daha da hızlı büyümesine yol açtı. Nüfusu 1985’te 305.940, 1990’da 381.144 olmuştur. Otuz mahalleye (on beş mahalle sur içinde, on beş mahalle sur dışında) yayılmış olan bu nüfusun yüzde 74’ü sur dışındaki Yenişehir’de, yüzde 26’sı sur içindeki eski Diyarbakır’da yaşıyordu. Sur içinin tarihi eserler bakımından zenginliğine karşılık sur dışındaki kesim bu yönden hayli fakirdir. Buradaki önemli eserler arasında, Dicle üzerindeki on gözlü köprü ile (1064-1065) bu köprüye bakan Gazi Köşkü sayılabilir. Diyarbakır şehrinin idarî merkez, kültür, ticaret ve sanayi merkezi olma özellikleri yanında sahip olduğu tarihi eserlerin bolluğu sebebiyle turistik merkez olma özelliği de son yıllarda çok belirginleşmiştir. Diyanet İşleri Başkanlığı’na ait 1992 yılı istatistiklerine göre Diyarbakır’da il ve ilçe merkezlerinde 200, kasaba ve köylerde 1119 olmak üzere toplam 1319 cami bulunmaktadır. İl merkezindeki cami sayısı ise 99’dur. Diyarbakır ili Malatya, Elazığ, Bingöl, Muş, Batman, Mardin, Şanlıurfa ve Adıyaman illeriyle çevrilmiştir. Merkez ilçeden başka Bismil, Çermik, Çınar, Çüngüş, Dicle, Eğil, Ergani, Hani, Hazro, Kocaköy, Kulp, Lice ve Silvan adlı on üç ilçesi vardır. 15 bin 355 kilometrekare genişliğindeki Diyarbakır ili sınırları içinde yaklaşık 2 milyon nüfus yaşamaktadır. BİBLİYOGRAFYA Nâsır-ı Hüsrev, Sefernâme (trc. AbdülvehapTarzi), İstanbul 1967, Celâlzâde, Tabakātü’l-memâlik, vr. 276 a. Muhyî-yiGülşenî, Menâkıb, Ayn Ali, Kavânîn-i Âl-i Osmân, s. 29-31. Le voyage de Monsieurd’Aramon (nşr. Ch. Scheffer), Paris 1887. Polonyalı Simeon’unSeyahatnâmesi 1608-1619 (trc. H. Andreasyan), İstanbul 1964.M. VonOppenheim, InschriftenausSyrien, MesopotamienundKleinasien, Leipzig 1909. M. Van Berchem – J. Strzygowski, Amida, Heidelberg 1910. F. Sarre – E. Herzfeld, Archäologische Reise im EuphratundTigris-Gebiet, Berlin 1911. S. Flury, IslamischeSchriftbänderAmida-Diarbekr, Paris 1920. Gabriel, Voyages s. 85-205. J. Sauvaget, “Recueild’inscriptionsarabes”. DiyarbekirSalnâmesi 1286 ve 1318. Ali Emiri, Tezkire-i Şuarâ-yıÂmid, İstanbul 1327. Osmanlı Vilâyât-ı Şarkiyyesi, İstanbul 1337. Basri Konyar, Diyarbekir Yıllığı, Ankara 1936.
Editör: TE Bilisim