MEDENİYETLER BEŞİĞİ HASANKEYF Hasankeyf”in ne zaman kurulduğu hususu şimdiye kadar karanlıkta kalmıştır. Eldeki bilgi ve verilerin yeterli olmaması halen devam etmekte olan arkeolojik kazılardan da bizi aydınlatacak bulguların olmaması, kuruluşu hakkındaki görüşler, bir ihtimal olmaktan öteye gidememiştir. Şehrin jeopolitik yapısı çok eski bir yerleşim merkezi olduğu ihtimalini kuvvetlendirmektedir. Bugün bile bazılarınca mesken olarak kullanılan bol sayıdaki mağaralar, insanların çok eskiden beri buraya yerleşmesini kolaylaştırmıştır. Gerçekten bugün Hasankeyf'te mağara devrinden kaldıkları intibaını veren 5 bin'e yakın mağara bulunmaktadır. Bu durum kimilerince “Hasankeyf mağara sakinlerinin başkenti" olduğu şeklinde yorumlamıştır. Şayet Taylor'un Hasankeyf'te gördüğünü iddia ettiği Yunan,  Roma, Bizans ve Arap uygarlıklarına ait paraların mevcudiyeti doğru ise Hasankeyf’in kuruluşunu eski Yunan dönemlerine götürmek gerekir. Kanaatimizce bu iddia arkeolojik verilerle desteklenmedikçe kesin bir şey söylenemez M.Ö 200-100 yıllarına ait haritada Hısn Keyfa'nın olmaması insanı ihtiyatlı olmaya sevk etmektedir. Hasankeyf’in M.Ö 8. Yüzyılda Karluk Türkleri tarafından kurulduğu iddiası ise ilmi bir dayanaktan mahrumdur. Bu iddiaya hiç delil getirmediği gibi kaynak da gösterilememiştir. Kalenin kurulması  ise M.S. 4. yüzyıla rastlanmaktadır. Bu asrın ortalarında Amid (Diyarbakır) çevresini ele geçiren Bizans imparatoru Konstations bölgeyi korumak amacıyla iki sınır kalesini yapılmasını emreder. Yapılan bu iki kaleden biri Hesna'da Kehpa (kaya kale) dir. Kaya kale ismiyle de anılan Hasankeyf kalesi, M.S. 363'te Erzen bölgesine merkez yapılmıştır. Kalede çok sayıda mağara bulunması eskiden bir yerleşim merkezi olduğunu gösteriyor. Ancak kale Sasaniler'e karşı siyasi bir ehemmiyet kazanınca yeniden tanzim edilmiştir. GELECEK BÖLÜM: HASANKEYFİN YETİŞTİRDİĞİ ALİMLER
Editör: TE Bilisim