MEDENİYETLER BEŞİĞİ HASANKEYF Moğollar Hasankeyf ‘i istila ettikten sonra şehri hemen tahrip etmemişlerdir. Silvan, Diyarbakır, Mardin, Kızıltepe, ve Hasankeyf 13. Yüzyılın son çeyreğinde Moğolların son hükümdarı olan Gazan'ın emri ile tahrip edilerek yerle bir edilmiştir. Bu tahribattan Hasankeyf en büyük payı almıştır. Yıkım esnasında halk canını kurtarmak için kenti terk etmiş ve çevredeki mağaralara sığınmıştır. Tahribat o kadar şiddetli ve acımasız olmuş ki yakıp yıkılan kervansaraylar, mabetler, medreseler ve kütüphanelerin içinden toplanan kitaplar ve ilmi eserler Dicle'ye atılmış bu nehir günlerce mürekkep gibi akmıştır. Böylece 170 yıl süreyle ilim ve irfan merkezi durumunda olan bu güzel kent, çok kısa bir sürede harap edilmiş ve bir zaman sonra bu harabeler çocukların oyun alanı ve hayvanların barınağı olmuştur. Moğollar burayı terk ettikten sonra Eyyubiler, Moğollar’a  bağlı olarak bir süre daha Hasankeyf’te  kalmışlar ve tahribattan sonra ayakta kalan bazı eserlerin yıkıntılarını onarmak suretiyle tekrar imara başlamışlardır. Eyyubilerbu dönemde kaledeki Ulu Cami’yi ve Dicle kıyısında nehre bakan kayalıkların üzerinden bazı saraylar yapmışlardır. Akkoyunlular'ın 1460'lı yıllarda bölgeye gelmeleriyle Hasankeyf birkaç kez Eyyubiler ile Akkoyunlular arasında el değiştirdi. 1461‘den 1482’ye kadar Akkoyunlular‘ın elinde olan Hasankeyf  1482 de tekrar Eyyubiler'e geçti. Akkoyunlular 21 yıllık Hasankeyf saltanatındaki en önemli olay 1473 yılındaki Fatih Sultan Mehmet ile yapılan Otlukbeli savaşıdır. Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan’ın oğullarından biri olan Kör Zeynel, Otlukbeli savaşında ordu komutanı olarak ön cephede savaşırken Fatih Sultan Mehmet' in ordusuna esir düşmüş ve öldürülmüştür. Bu olay Akkoyunlular’ın bu savaşta yenilmesine, Hasankeyf’e geri dönmelerine neden olmuştur. Zeynel Bey’in cenazesi babası uzun hasan tarafından Mimar Hasankeyf'te Safeviler dönemi Pir Hüseyin'e  Hasankeyf'te yaptırılan anıt mezarda toprağa verilmiştir. Akkoyunlular'ın dağılmasından sonra İran Safevilerinin bu bölgeye geldiklerini görmekteyiz. Safeviler de Akkoyunlar gibi Şii oldukları için Sünni olan bölge halkı Şiileştirmek için katliamlara giriştiler . bunun üzerine bölgedeki aşiret reisleri kendi aralarında toplanarak önce Hasankeyf’teki Eyyubi melikine gittiler. Safevilerin bu zulmüne karşı koymak için stratejiler geliştirdiler başarılı olmayınca da Osmanlı hanedanına başvurmak ve onlardan yardım istemek için haber göndermeye karar verdiler. Bu arada Yavuz Sultan Selim’in sefere çıktığı ve bütün Anadolu beyliklerini bir sancak altında toplamak için uğraştığı öğrenildi. 1514 yılındaki Çaldıran Savaşından sonra bütün Anadolu’nun Osmanlı ordularının eline girmesi neticesinde, Hasankeyf başta olmak üzere bu havalide bulunan bütün beylikler ve aşiretler Osmanlıya biat ettiler. Safeviler de arkalarında büyük kayıplar vererek kaçıp gittiler. GELECEK BÖLÜM: HASAKKEYF'İN ALTINLARI NASIL YAĞMALANDI?
Editör: TE Bilisim