Diyarbakır, tarihi ve kültürel mirasıyla ünlü Türkiye'nin önemli şehirlerinden biridir. Yaklaşık 12 bin yıllık geçmişiyle bilinen birçok medeniyete ev sahipliği yapmış bu kentin düzenlenen geleneksel festivaller, kültürel kimliklerin korunması ve yaşatılması ve gelecek nesillere aktarılması açısından büyük bir öneme sahiptir. Diyarbakır’da yüzlerce yıldır süregelen ve hala yaşatılmaya çalışılan festivaller, halkın bir araya gelerek geleneklerin sürdürülmesine ve kentin ekonomisine de katkıda bulunmaktadır. Yıllardır çeşitli milletlerin ve dinlerin bir arada yaşayabildiği bu nadide kent, sosyal, kültürel, tarihsel, ekonomik ürünlerin sergilendiği ve dinsel ritüllerin festival-şenlik ve panayırlar asırlardan beri düzenlenip kutlanıla gelmiştir. İşte Diyarbakır’da yıllardır devam kutlanan şenlik panayır ve festivallerden bazıları…
SER HIVDE-MURAT ŞENLİKLERİ (SİLVAN)
İslam ordusu komutanlarından Muaz Bin Cebel'e ait kabristanın bulunduğuna inanılan ve eskiden Kulp ilçesine bağlı Badikan bölgesinde olan ama sonra idari ve coğrafi nedenlerden dolayı Silvan ilçesine bağlanan Émerka (Kumgölü) köyü Susamış mezrasında M.S. 641 yılından beri düzenli olarak kutlanılan şenliktir. Bir hafta süreyle kutlanılan bu şenlik 1980 Yılından sonra üç gün ve üç gece olarak kutlanılır. Ülkenin dört bir tarafından binlerce insan katılır. Bir panayıra dönüşen bu etkinlikte, pazarlar kurulur, cirit, kına geceleri, tefler eşliğinde zikir ayinleri, kaval, arabana ve çevirmeli türküler eşliğinde geleneksel halk oyunları, seyirlik oyunlar oynanır. Dengbejler divanı kurulur. Kız beğenme ve kaçırma olayları yaşanır. Türbede dua etme ve mumlar yakarak dilekte bulunma etkinlikleri ile şenlik sona erer. Covid 19 hastalığı nedeniyle 2020 yılında bu şenliğin kutlaması yapılamadı.
KÜLTÜR VE KARPUZ FESTİVALİ
1966 Yılından beri her yıl Eylül ayı içerisinde gerçekleştirilen Festivalin açılışı Dicle nehri kenarında sergilenen Yek Mumık (bir mumdur) Türküsü eşliğinde Mumık (çayda çıra) oyunu ile başlanılırdı. Develerle karpuz taşınması, karpuz güzeli, karpuz yeme, yemek, ses ve at yarışları, geleneksel ve seyirlik halk oyunları gösterileri olur. Dicle nehri kenarında güvercin gübresi ile yetiştirilen pembe, ferik, sürme türü karpuzlar arasında en büyüğünü seçme, konser, defile, halk oyunları gösterileri edilmesiyle sona erer.
SERÊ GULANÊ-MAYIS BAŞI ŞENLİKLERİ
Baharın Gelişi / Serê Gulanê Baharın başlangıcı, tabiatın canlanışı tarih boyunca birçok toplumda bayramlarla, şenliklerle kutlanır. Baharın Gelişi (Serê Gulanê) Silvan'da gelenekselleşmiş bahar şenliklerinden. Miladi takvime göre | Mayıs Hicri takvime göre 14 Mayısta Diyarbakır'ın Silvan İlçesinde 1000 beri kutlanılan şenliktir. Ramazan ve Kurban bayramından sonra halkım üçüncü bayramı gibidir, bu günde halk doğanın misafiri olur. Baharın gelişini kutlar, bu etkinlikte ikramlar yapılır. Davul zurna eşliğinde halk oyunları oynanılır. Dengbejler divanı kurularak geleneksel klamlar ve stranlar seslendirilir. Dini ve tarihi mekânlar ziyaret edilip, dualar okunarak şenlik sona erer.
AKTEPE ZİYARETİ PANAYIRI
Diyarbakır ili Çınar ilçesine bağlı Aktepe köyünde her yıl 20 Mayısta gerçekleştirilen panayırda din bilgini, alim ve yazar Şeyh Abdurrahman Aktepe'nin türbesi ziyaret edilir. Zikir ayini yapılır, pazarlar kurulur ve ikramlar yapılır. Panayır bir günlüktür. Şeyh Abdurrahman Aktepe'yi Diyarbakırlı din alimi Şeyh Hasan-i Nuraninin oğlu olup yaşamında Fıkıh, edebiyat, Felsefe, Astronomi alanında Arapça, Künge, Osmanlı Türkçesi dillerinde eserler yazmış bir alim olarak bilinir.
KULP (PASUR) KOZA KÜLTÜR FESTİVALİ
Diyarbakır'ın Kulp ilçesi koza yetiştiriciliği ve ipek işlemeciliği anlamında ülkede şu an birinci sıradadır. Atölye ve tezgahlarda üretilen ürünlerin tanıtılması amacıyla 2008 yılında beri çeşitli etkinliklerde üretilen ipek ürünlerinin tanıtımına yönelik düzenlenen etkinliktir.
KAMÇI ŞENLİKLERİ
Diyarbakır'ın Dicle, Hani, Eğil, Kocaköy ilçelerinin ortasında, yer alan Têrkan'da 600 yıllık gelenek olan Kamçı icra edilir. Yörede beş asırdan beri süregelen Kamçı oyununun oynanması geleneğinin yaşatılması ve gelecek kuşaklara aktarılması amacıyla her yıl 15-25 Mayıs tarihleri arasında Kamçı şenlikleri düzenleniyor. Senliğe çevre köylerden oyuna katılmak için katılımlar olur. Çember şeklinde düzenlenen oyun alanında oyuncular, etrafta ise köyün ileri gelenleri ve izleyiciler yer alır.
Yaşlı, genç ve erkek çocuklardan oluşan oyuncular eşleşir, eşleşen oyuncalara önceden hazırlanmış Kamçı olarak kullanmak üzere kalın urganlar verilir ve oyun başlar. Kamçılarla birbirlerini vururlar, vuruşların baş kısmından aşağıya denk gelmemesine özen gösterilir. Güce dayalı Kamçı oyununda oyuncular esnasında arasında vuku bulan kavgalar köyün ileri gelenlerince sonlandırılıp barıştırılarak oyuna devam etmeleri sağlanır.
Oyun iki kişi arasında oynandığı gibi iki grup seklinde de oynanır. Oyunda vuruş anında dayak. Yiyip yakalanan oyuncu elenir. Grup olarak ta oynandığında oyuncusu en çok elenen grup oyunu kaybetmiş olur. Şenlikte binleri bulan seyirci olur, aileler mevlit okuturlar, kadınlar da kazanlarla yemek yapıp dağı tırlar. Kamçı oyunu; hasatın müjdesi ve bereketli geçmesini, insanım güç, kuvvet, dayanıklılığını, yenme ve ilme duygusunun hazmedilmesini ifade ediyor.
