Osmanlı İmparatorluğu döneminde 1920 tarihinde önemli bir mevkii alanı olan Nusaybin'de hayata gözlerini açan Musa Anter veya halkın belirttiği ifadeyle Apê Musa (Musa Amca) ölümünün 32'nci yılında anılıyor. Diyarbakır'da yaşadığı silahlı saldırı sonucu hayatını kaybeden Kürt gazeteci ve yazar Anter, özellikle Kürt milliyetçisi düşünceleri ile tanınmıştır.
EĞİTİM HAYATI VE AİLESİ
Musa Anter, 1920 yılında Mardin'e bağlı Nusaybin ilçesinin Eskimağara köyünde Kürt bir ailenin çocuğu olarak doğdu. İlkokulu Mardin'de, ortaokul ve liseyi ise Adana'da okudu. Ardından ise İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi'ni bitirdi. Annesi Fesla Hanım da Türkiye'nin ilk kadın muhtarlarından biridir.
ÖZEL HAYATI
1944'te Abdurrahim Rahmi Zapsu'nun kızı Ayşe Hale ile evlenen Anter, Cüneyt Zapsu'nun halası olan Sankt Georg Avusturya Lisesi mezunu Ayşe Hanım ile evliliğinden kızı Rahşan ve küçük oğlu Dicle dünyaya geldi.
İLK GÖZALTINA ALINIŞI VE ARDINDAN YAŞANANLAR
İlk gözaltına alınması öğrencilik yıllarında Dersim Olayları sırasında oldu. Anter, Canip Yıldırım ve Yusuf Azizoğlu ile birlikte İleri Yurt gazetesini çıkardı. Burada yayımladığı Kürtçe şiiri "Qimil / Kımıl" sebebiyle 1959 yılında 49’lar Davası ile idamla yargılanan Anter, 27 Mayıs Darbesi'nde aftan yararlanarak serbest kaldı. Sonraki yıllarda ise cezaevinden çıkarken Deng, Barış Dünyası ve Yön dergilerinde yazdı. 1963'te 23'ler davası ile tekrar cezaevine giren Anter, 12 Eylül Darbesi'nde Kürtçülük propagandası yapmaktan tutuklandı. Yaşamı boyunca toplam 11,5 yıl hapis yatan Anter, yazılarını yazmaya devam etti.
ÖLÜMÜ
Anter, 20 Eylül 1992'de Diyarbakır'ın Seyrantepe mahallesinde uğradığı silahlı saldırıda sol bacağına iki, kalbi ve kafasına birer kurşun sıkılarak öldürüldü. Musa Anter'in yanında bulunan gazeteci ve yazar Orhan Miroğlu saldırı sırasında yaralandı. Eski JİTEM çalışanı Abdülkadir Aygan; Anter'in, kendisinin de içinde bulunduğu tim tarafından JİTEM için öldürüldüğünü söylemiştir. Dönemin Başbakanı Mesut Yılmaz'ın isteği üzerine Başbakanlık Teftiş Kurulu Başkanı Kutlu Savaş'ın hazırladığı Susurluk Raporu'nda, Anter cinayetinin Yeşil kod adlı Mahmut Yıldırım tarafından planlanıp uygulandığı yer almıştır.
Mezarı ise, Nusaybin ilçesinin Eskimağara köyündedir.
ESERLERİ
Birina Reş / Kara Yara (1959)
Qimil / Kımıl (1962)
Ferhenga Kurdî-Tirkî / Kürtçe-Türkçe Sözlük (1967)
Hatıralarım I (1991)
Hatıralarım II (1992)
Vakayiname (1992)
Fırat Marmara'ya Akar (1996)
Çinara Min (1999) ...
