12 bin yılık geçmişiyle yaşamın kesintisiz devam ettiği Diyarbakır’da her medeniyetin bir izine rastlamak mümkün. Bu yapılardan sadece biri olan ve günümüze kadar Diyarbakır Evleri gösterilebiblir. Geçmişten günümüze kadar gelen ve özellikle Sur içinde bulunan, yapımında tamamıyla Karacadağ’ın volkanik meşhur bazalt taşı kullanılan bu tarihi evler, estetik ve farklı mimarisiyle dikkat çekiyor. Kimi yapılarda siyah yerine estetik gözükmesi için beyaz taşlar kullanılmış ve kapılar da genellikle ahşaptan yapıldığı görülmektedir. Peki, bu kapılardaki değişik figürlerle yapılan tokmakların ne anlama geldiğini biliyor musunuz? İşte ayrıntılar...
DİYARBAKIR EVLERİNİN KAPILARI VE TOKMAKLARI
Diyarbakır Evlerinin çoğu avlulu ve sokağa açılan kapısı genelde küçük olur. Eve küçük bir girişten sonra avluya girilir. Ahşap Kapıların üzerinde genellikle iki tokmak bulunur, bunlardan biri kapının üst tarafında bir diğeri ise, kapının orta kesimlerinde bulunur, genellikle üst tarafta bulunan kapı tokmağı farklı şekillerde olurken, orta kesimdekiler sade ve benzer olurlar.
DİYARBAKIR’DAKİ TOKMAKLAR EVE KİMİN GELDİĞİNİ HABER VERİR
Diyarbakır’da kapıyı tutup çekmeye yaramakla beraber ses duyurmak için de kullanılan, çekecek veya şakşak denen ve değişik biçimler gösteren halkalar ise, asıl kullanım amacı içeriye ses duyurmak olan tokmaklar yalnız bu fonksiyonları nedeniyle değil; taşıdıkları estetik değerleriyle de belli bir devrin sanat ve zevkini, estetik anlayışını dile getiren önemli eserlerdir. Bunlar ev sahibinin zevkinin yanı sıra ekonomik durumunu da belirttiği gibi, bazı yörelerde gelen konuğun kimliğini belli edecek şekilde düşünülmüş ve kullanılmıştır. Çıkan kalın sesle hane içindekilerine gelen kişinin erkek olduğunun haber verilmesidir. Kapıyı açan kişinin erkek olması veya kadın ise, karşısına bir erkeğin çıkacağı mesajı verilmesidir. Kapının orta kesimlerinde yer alan tokmak ise; kadın ve çocukların kullandığı tokmaktır, bu tokmakta verilmek istenen mesajda, gelen kişinin bir kadın veya çocuk olduğunun işaretidir. Buna göre kapıyı açacak kişinin bir kadın veya çocuk olması mesajı verilir. Genelde kadın ve çocukların çaldığı tokmaklarda, evin erkeği kapıyı açmaz.
Haber: Remziye ÇELİK
