Mezopotamya ile Anadolu medeniyetlerinin geçiş bölgesinde olan Diyarbakır’ın tarihi çok eskiye dayanmaktadır. Yontma Taş ve Mezolitik devirlerde Diyarbakır ve çevresinde var olan mağaralardan burada yerleşim olduğu, yapılan arkeolojik araştırmalar ile anlaşılmıştır. Tarih boyunca birçok medeniyete başkentlik yapmış Diyarbakır, bilinen birçok devlete başkentlik de yapmıştır. Tarih boyunca yaşamın hiç durmadığı bu kadim kente damga vuran bir hükümdar da Akkoyunlu Devleti'nin kudretli lideri Uzun Hasan’dır. Peki Uzun Hasan kimdir? Diyarbakır, Uzun Hasan için neden önemlidir? Detayları haberimizde….
Uzun Hasan'ın Türkmenistan'ın Başkent'i Aşkabat'taki heykeli
UZUN HASAN KİMDİR?
Tam adı Uzun Hasan bin Ali bin Kara Yülük, 6 Ocak 1478 yılında Diyarbakır'da doğmuştur. Uzun Hasan, Akkoyunlu hükümdarı olup, bugünkü İran, Irak, Azerbaycan, Ermenistan ve Türkiye'nin bir bölümünü kapsayan bir coğrafyada 1453-1478 yılları arasında hüküm sürmüştür. Akkoyunluların en güçlü hükümdarı olarak kabul edilir. Soyu Akkayonlu hanedanlığına dayanan Uzun Hasan, Timur'un Diyarbakır, Elazığ, Mardin, Sivas, Şanlıurfa ve Erzincan'a yönetici olarak atadığı Kara Yülük Osman Bey'in torunudur.
UZUN HASAN NASIL HÜKÜMDAR OLDU
İran’ın Akkoyunlular ile Karakoyunlular arasında ikiye bölünmesinden sonra Uzun Hasan, 20 yıl süren bir mücadelenin ardından Karakoyunlu hükümdarı Cihan Şahı Sancak Muharebesi ile yenmiştir. Daha sonrasında Timurlu hükümdarı Ebu Said Mirza, Cihan Şah’ın oğlunun yardım talebi üzerine ve Karakoyunlular arasındaki iç karışıklığı değerlendirmek amacıyla Cihan Şah’ın kaybettiği toprakların büyük çoğunluğunu geri aldı. Uzun Hasan başlarda Ebu Said Mirza’ya bağlılık bildirmekle birlikte Karakoyunlu topraklarını ele geçirme çabaları nedeniyle ilişkiler bozulmaya başladı. Bozulan ilişkiler nedeniyle kısa sürede Akkoyunlu-Timurlu çatışmaları yaşanmaya başladı. 1469 yılı başlarında, gerekli desteği sağlayamayan Emir Said geri dönme kararı aldı. Uzun Hasan bunu fırsat görerek Emir Said üzerine yürüdü. Kendisine bağlı beylerin kaçması üzerine 30 Ocak'ta Karabağ'daki ordugahını terk etti. Uzun Hasan, Emir Said'in ordugahının ele geçirilerek yağmalanmasıyla yetinmemiş ve adamlarını göndererek Emir Said'i yakalatmıştır.
TRABZON İMPARATORU’NUN KIZIYLA EVLENDİ
Uzun Hasan, 1465 yılında Dulkadiroğulları’nın elindeki Harput’a saldırarak kaleyi ele geçirmiştir. Trabzon İmparatoru IV. İoannis'in kızı Despina Hatun (Theodora Megali Komnini) ile evlenerek bu devleti himayesi altına almaya çalışmıştır.
DİYARBAKIR’DA DEVLETİN BAŞINA GEÇTİ
Uzun Hasan, 1453 yılında Diyarbakır’da devletin başına geçmiş, Karakoyunlular ve Timur’un torununu yenerek devletinin sınırları güneye doğru genişletmiş, 1466 yılında Tebriz’i başkent yapmıştır.
Uzun Hasan'ın kızı Alemşah Halime Begüm, Safevi devletinin Hükümdarı Şah İsmail'in annesi olacaktır. Uzun Hasan'ın yedi oğlu olmuştur: Uğurlu Mehmet Bey, Halil Mirza, Maksud Bey, Yakub Bey, Masih Bey, Yusuf Bey ve Zeynel Bey.
AKKOYUNLU DEVLETİ’NİN ÇÖKÜŞÜ
Uzun Hasan'ın Osmanlı İmparatorluğu ile yaşadığı büyük çatışma, Otlukbeli Savaşı'nda doruğa ulaşır. Ancak, Osmanlı ordusuna karşı kaybedilen bu savaş, Akkoyunlu Devleti'nin zayıflamasına neden olur. Kendine itaat etmeyen valileri tekrar kontrol altına almak için Gürcistan seferine çıkan Uzuzn Hasan, Tebriz'e kadar ilerler ve bölgedeki diğer prenslikleri egemenliğinme alır. Uzun Hasan, 1478 yılında Tebriz'de hayatını kaybedince, Akkoyunlu Devleti parçalanmaya başlar. Miras kavgaları, devleti iki parçaya böler. Ancak Uzun Hasan'ın hayatı boyunca bıraktığı miraslar unutulmaz. Uzun Hasan, sadece askeri stratejileriyle değil, aynı zamanda eğitim ve sağlık alanındaki katkılarıyla da bilinir. Yaptırdığı medrese ve hastane, fakir ve kimsesizlere yardım eli uzatır. Onun hükümdarlığı döneminde bölge, kültürel ve sosyal anlamda zenginleşir. Uzun Hasan'ın oğlu İsmail, babasının izinden giderek Safevi Devleti'nin kurucusu olur ve tarih sahnesinde kendi önemli rolünü oynar. Uzun Hasan'ın yaşamı, Anadolu'nun tarihinde derin izler bıraktı.
