Şanlıurfa’nın en eski ve kalabalık ilçelerinden biri olan Viranşehir, yörenin önemli volkanik dağı olan Karacadağ'ın güney eteklerine yaslanmış, ovaların sınırları içerisinde alır. Değişik zaman dilimlerinde Diyarbakır’a, Mardin'e ve Şanlıurfa'ya bağlı olan Viranşehir, İpek Yolu olarak bilinen ana yolu üzerinde Şanlıurfa'ya 90, Mardin'e 100, kuzeydeki Diyarbakır’a ise 150 kilometre mesafededir. Bu üç ili birbirine bağlayan bölgede yer alan Viranşehir, önemli bir yerleşim yeridir.
VİRANŞEHİR’İN TARİHİ VE BUGÜNÜ
Viranşehir’in kuruluşu kesin olarak bilinmemesine rağmen M.Ö.66 yılları ile 395 yılları arasında Roma İmparatorluğunun elinde kaldığı çeşitli tarih araştırmalarda anlaşılmıştır. Yine bu zamanda yapılan ilçe merkezinde yer alan kalıntıları günümüze kadar ulaşmış İçkale surları Roma Dönemine aittir. Şanlıurfa'nın nüfus olarak dördüncü büyük ilçesidir. Medler, Hamdaniler, Sasaniler, Romalılar, Eyyûbîler, Artuklular, İlhanlılar, Selçuklular, Osmanlılar gibi birçok medeniyete ev sahipliği yapmış Viranşehir, her dönem önemli bir merkez haline gelmiştir. Günümüzde Şanlıurfa'nın 13 ilçesinden biri olan Viranşehir, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2023 nüfus verilerine göre, 211 bin 65 kişilik bir nüfusa sahiptir. Viranşehir, Şanlıurfa'nın en kalabalık ilçeleri arasında yer almaktadır.
Urfa-Viranşehir (1890'lara ait bir görüntü)
TARİHTE VİRANŞEHİR’İN TÜM İSİMLERİ VE ‘VİRANŞEHİR’ OLMA HİKAYESİ
Milattan binlerce yıl önce dünyada oluşan uygarlıklara beşiklik etmiş olan Viranşehir, Sümerler-Hititler ve Asurlar döneminde Tila, Tela, Tella ve Tilli isimleri geçmektedir. Romalılar döneminde Antonıon Polis olarak geçer. Bizanslılar döneminde Constantia olarak geçmektedir. M.S. İslam uygarlığıyla başlayan isimleri Tel Mevzelaht, Tellmevzel ve Tel Muzin olarak geçmektedir. Urfalı Miteus ‘un vakanamesinde TİLMUZ olarak bahsedilmektedir. Son Osmanlı Döneminde Maxi Milan Polis olarak bilinmektedir. Kürtçe’de Weranşar adıyla anılan ilçenin bugünkü ismi ise Timur İmparatorluğu döneminden gelmektedir. İlçe, Timur'un istilasına uğramış bu istila sonucunda Viranşehir olarak anılmaya başlanmıştır.
Viranşehir-Tarihi Çemdin Kalesi
VİRANŞEHİR DİYARBAKIR’A BAĞLIYDI
Şanlıurfa’nın 13 ilçesinden biri olan Viranşehir, 1567 yılı Osmanlı kaynaklarında, Amid (Diyarbekir) Sancağının Berriyecik kazasına bağlı bir nahiye olarak bahsedilmektedir. Kanuni Sultan Süleyman döneminde (M.s. 1535) mutasarrıflık olarak Diyarbakır'a bağlanmıştır. 1904 yılında belediye teşkilatı kuruldu. Milli Aşireti Ayaklanması sırasında Viranşehir aşiret güçlerince ele geçirilmiş, ancak Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne bağlı kuvvetler 8 Haziran 1920'de şehri geri almıştır. Sırasıyla Diyarbakır ve Mardin'e bağlı olan Viranşehir, Şanlıurfa'nın il olmasıyla 1924 yılında ilçe oldu.
