Diyarbakır'ın merkez Sur ilçesinde bulunan ve hendek olaylarında tahrip edilen Keldani Kilisesi, Haziran ayında din görevlisi Peder Sabri Anar’ın atanmasının ardından 2024 yılında yani yaklaşık olarak 7 yıl sonra ibadete açılmıştı. 17’inci yüzyılda inşa edilen Mar Petyun Keldani Kilisesi, bir zamanlar Keldanilerin patrikhanesiydi. Kilise, 2007 ve 2020 yıllarında Türkiye’deki mimari açıdan en güzel 10 kilise arasında yer almıştı.
KELDANİ KİLİSESİ TARİHÇESİ HAKKINDA
Diyarbakır'ın merkez Sur ilçesi Yenikapı Caddesi Dört Ayaklı Minare'nin yanında bulunan ve 17’inci yüzyılda inşa edildiği bilinse de aslında inşa tarihi kesin bilinmeyen Mar Petyun Keldani Kilisesi, bir zamanlar Keldanilerin patrikhanesiydi. Ayrıca tarihi kilise, çeşitli nedenlerden dolayı mekânın yapısal değişikliklere uğramış olabilir. Kilise, bazalt taştan ve dikdörtgen plânda inşa edilmiştir. Tavanı ahşap kirişli olan kilise, dikdörtgen plänlı, sivri kemerlerle bölünmüş üç neften ve beş apsisten oluşmaktadır.
İKİ BÜYÜK BAĞIŞ ALDI MI?
1546 yılına ait bir belgede Diyarbakır Mar Petyun Kilisesi adı geçmektedir. Kilisenin 17. yüzyılın erken dönemlerinde iki önemli bağış aldığı belirtilmektedir. 1606 yılında Diyarbakırlı Semanoğlu Diyakos Giwargis, Çarıklı köyü yakınlarındaki üç önemli toprak parçasını bu kiliseye bağışlamıştır. 1615 yılında VIII. Elias'ın baş diyakosu ve daha sonra Diyarbakır Metropoliti olarak atanacak olan Timateos Adem'in, Roma ziyareti dönüşünde beraberinde getirdiği on beş adet şal ve pelerinler, iki adet altın haç Mar Petyun Kilisesinde bulundurulduğu kayıtlarda yer almaktadır. Bu emanetler 1677-1698 yılları arasında bu kilisede kalmışlardır. Kilisenin gelir ve gider defterinde 1903 yılından itibaren Mar Petyun Kilisesi vakfına otuz dört ev ve dükkânın gelirinin eklendiği bilinmektedir. Aynı döneme ait belgelerde, Diyarbakır'daki Mar Petyun Kilisesi'nin yanı sıra Ayn Tannur (Alipınar) yerleşiminde Mar Kuryakos adında bir kilisenin daha bulunduğu belirtilmektedir. Metropolit IV. Abdişo Maron'un 1562 yılında yazdığı bir mektupta, buranın metropolitlik yerleşkesi olduğu belirtilmektedir. İkinci bir metropolitlik yazlığı, 1540 tarihli bir belgede Mort Şimuni Kilisesi'de, Şarukiye (Çarıklı) yerleşiminde de (Diyarbakır'ın hemen güneyinde yer alır) metropolitin yazlık konutu olarak kullanılmıştır.
1915 YILINDAN BERİ DİN GÖREVLİSİ YOKTU
Diyarbakır Keldani Kilisesi'nde sekiz patrik görev yapmıştır. Tarihi kilisede görev yapan son patrik 1804-1828 yılları arasında görevde bulunan V. Yusuf Agustin Hindi'dir. Bu kilisede görev yapmış olan en son metropolit ise Abdu Yeşu Efendi'dir. 2015 Sur olaylarında zarar gördükten sonra restore edilen kilisede yıllar sonra yeniden ayinler yapılmıştır. Ayrıca 1915’ten beri din görevlisi bulunmayan kiliseye geçen Haziran ayında Peder Sabri Anar atanmıştı.
TÜRKİYE’NİN EN GÜZEL KİLİSELERİ LİSTESİNDE
Diyarbakır Mar Petyun Keldani Kilisesi, Türkiye’de mimari açıdan en güzel 10 kilisesinden biridir. Estetik açıdan ilk 10 kilise arasında olan Mar Petyun Keldani Kilisesi, Dünya'da ilk Keldani Patrikliginin de kurulduğu kilisedir.
