Binlerce yıllık tarihin içerisinde yaşayan Diyarbakır, bu köklü geçmişin birçok hadisesini de bu surların içerisinde yaşamıştır. Sur içine sıkışıp kalan Diyarbakır'ın sur dışına çıkarak genişlemesi ne zaman gerçekleşmiştir?
DİYARBAKIR KABUĞU KIRIYOR SUR’DAN ÇIKIYOR!
Diyarbakır’ın Sur’dan çıkma ve genişleme projesi, ilk defa 19. yüzyılın ikinci yarısında burada valilik yapan Hatunoğlu Kur İsmail Paşa tarafından düşünülmüştür. Bu kapsamda sur dışında vilayet konağı, hastane, kışla gibi bazı binalar yaptırılmışsa da şehir halkı alıştığı sur içinde kalmayı tercih etmiştir. Diyarbakır'ın sur dışında tam anlamıyla genişlemesi Cumhuriyet döneminde mümkün olmuştur. Bu dönemden itibaren yıl yıl Sur dışında genişlemeler devam etmiştir.
DİYARBAKIR’IN MERKEZİ SUR
Eski Diyarbakır’ın asıl yerleşme ve ticaret alanı sur içinin İçkale dışında kalan kesimleridir. Burada kuzeydeki Dağ Kapı'dan güneydeki Mardin Kapısı'na kadar doğru bir çizgi şeklinde uzanan Gazi Caddesi eski Diyarbakır'ın can damarıdır. Şehrin başlıca ticaret yerleri bu cadde ile bu caddeyi kesen ve batıdaki Urfa Kapısı ile doğudaki Dicle Kapısı arasında uzanan cadde, batı kesimindeki adı Melek Ahmed Paşa Caddesi, doğu kesimindeki adı Balıkçılarbaşı Caddesi üzerindedir.
Bu yollara açılan ikinci derecedeki eksenler üzerinde de ticaret yerleri sıralanmaktadır. Kuzey-güney doğrultusundaki Gazi Caddesinin Dağ Kapı yakınında batıdan gelen Ali Emiri Caddesiyle kesiştiği yerde oluşan Dörtyol çevresi şehrin modern çarşısının çekirdeğini teşkil etmektedir. Dörtyol mevkii, hem şehrin çeşitli semtlerine giden yolların çıkış noktası olması, hem de ticaretle uğraşanların başlıca toplanma yeri durumunda bulunması sebebiyle şehrin en canlı kesimini oluşturmaktadır. Ana ticaret ekseninin hemen hemen ortasına rastlayan ikinci Dörtyol mevkii olan Balıkçılarbaşı eski çarşı geleneğinin sürdürüldüğü yerdir.
