1339 ila 1344 yılları arasında doğduğu belirtilen ve asıl adının İmadüddin olduğu aktarılan büyük tasavvuf şairi Nesimî'nin doğum yerinin Diyarbakır olduğu tarihçiler tarafından anlatılmaktadır. Konuyla ilgili Âşık Çelebi ve Ali Emiri'ye göre Nesimî, Türkmenlerden olup Diyarbakır doğumludur.
NESİMİ, GENÇLİĞİNİ ŞİİRE VE TASAVVUFA ADADI
Nesimi, gençlik yıllarında şiire ve tasavvufa büyük ilgi gösterdi. Hallac-ı Mansur’a duyduğu sevgi ve ilgi dolayısıyla Hallac’ın asıl adıyla ilgili olarak "Hüseynî" mahlasını kullanmıştır. İlk şiirlerinden Şiî-Caferî görüşlerine bağlı olduğu anlaşılmaktadır. Rivayetlerin birleştiği bilgilere göre Hurufîliğe de bağlıdır. Hurufîliği benimseyişi ve bu düşünce sistemini şiirlerinde başarıyla temsil edişi dolayısıyla Hurufîliğin kurucusu Fazlullah tarafından halife (vekil) olarak ilan edildi. Kaynaklardan, Fazlullah’ın idam edilmeden önce kızının Nesimî ile evlenmesini vasiyet ettiği bilinmekte, şairin de bu vasiyete uyarak onun kızıyla evlendiği tahmin edilmektedir.
NESİMİ DÜŞÜNCELERİNİ YAYMAYA ÇALIŞTI
Ünlü bir Hurufî şair olan Nesimî’nin bir süre Bağdat’ta bulunduğu, daha sonra Türkiye’ye geçtiği, birçok yeri dolaşarak düşüncelerini yaymaya başladığı da bilinmektedir. Hakkında verilen ölüm hükmünden anlaşıldığına göre Dulkadir beylerinden Ali Bey’i ve Akkoyunlu Osman Bey’i etkisi altına almıştır. Şair Şeyhî ile görüştüğü Meşairü’ş-Şuarâ’da zikredilmiştir. Kaynaklarda Hacı Bayram Veli ile de görüşmek istediği; fakat bu isteğin şeyh tarafından kabul edilmediği kaydedilmektedir. Nesimî, şeriata aykırı olduğu söylenen şiir ve görüşleri nedeniyle Halep’te derisi yüzülerek öldürülmüştür. Şirvan Şamahı'da ise toprağa verilmiştir.
DİVANLARI BİRÇOK KEZ BASILDI
Farsça Divan’ı birkaç kez basılan Nesimî’nin Türkçe Divan’ı da 1841-81 yılları arasında dört defa basıldı. Hemid Mehemmedzâde tarafından yayımlanan Farsça Divan’daki şiirler, farklı kişiler tarafından Âzerî Türkçesine de çevrildi. Nesimî’nin şiirlerinden seçmeler, Kemal Edip Kürkçüoğlu’nun Seyyid Nesimî Divanı’ndan Seçmeler (1973) kitabında yer aldı. Şiirleri ayrıca Azerbaycan SSCB İlimler Akademisi tarafından da üç cilt olarak Bakü'de 1973'te yayımlandı. 1973’te UNESCO’nun kararıyla Nesimî’nin ölüm yıldönümü uluslararası etkinliklerle kutlandı, hakkında bilimsel toplantılar yapıldı ve hayat hikâyesi filme alındı.
