İnsan, koç, köyün, sanduka biçimli mezar taşlarının izleri tarihi kayıtlarda yüzyıllar öncesine kadar uzanıyor. Tunceli’nin tüm ilçelerinde pek çok köyde bu mezar taşı geleneğinin izlerine rastlanabiliyor.
MEZAR TAŞLARI TESCİL BEKLİYOR
Tunceli merkez dahil ilçelerde toplamda 200'e yakın alan tescillendi. Tunceli Müzesi ve Erzurum Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından son olarak Düzpelit köyünde incelemeler yapılarak tescil işlemleri başlatıldı. Uzmanlar, mezarlık alanların ve mezar taşlarının korunması için tescil çalışmalarının çok önemli olduğunu vurguluyor.
MEZAR TAŞLARI, BÖLGENİN TARİHİ VE KÜLTÜREL ÖZELLİKLERİNİ YANSITIYOR
Ertuğrul Danık'ın, 1993 yılı basımlı 'Koç ve At Şeklindeki Tunceli Mezar taşları' adlı kitaptan alınan bilgilere göre, Tunceli’nin mezar taşları, genellikle bölgenin tarihi ve kültürel özelliklerini yansıtan geleneksel tarzlarda inşa edilmiş mezar taşlarıdır.
Genellikle beyaz kireç taşından yontularak yapılmış olup, üzerlerinde Arapça veya Osmanlıca yazılar, semboller veya süslemeler bulunabilir.
Mezar taşları, ölen kişinin kimliği, doğum ve ölüm tarihleri, aile bağlantıları gibi bilgileri içeren yazılar içerebilir.
Düzpelit köy mezarlığında bulunan mezar taşları, farklı formlara sahip. Bu formlar arasında mezarların baş ve ayakucuna dikine konan, üzerinde yazı veya çiçek resmi bulunan taşlara ‘şahide’ deniyor.
Sanduka formunda olan mezarların şahide taşları, insan biçimli olup bölgenin inanç kültürü içerisinde dedelik makamı ya da ocak sahibi olan şahsiyetlerin statüsünü yansıtıyor.
Şahide taşlarında insan formunda ocakzadelerin geleneksel kıyafetleri ve sakal tipolojisi bunu işaret ediyor. Yine aynı mezarlık içinde şahide taşlarının kadın üsluplu olduğunu da görebiliyoruz.
TAŞLAR ÜZERİNDE ANADOLU, MEZOPOTAMYA VE ORTA ASYA GELENEĞİNDEN SÜSLEME MOTİFLER
Köyde bulunan mezar taşları üzerinde Anadolu, Mezopotamya ve Orta Asya’dan gelen köklü geleneğin bir yansıması olan süsleme motifleri var. Bu süsleme motifleri arasında hayat ağacı, sarmaşıklar, geometrik desenler, saç örgüsü ve çarkıfelek gibi süslemeler yer alıyor. Bu süslemeler ölen kişinin şahsiyeti, toplumsal statüsü ve cinsiyeti hakkında önemli bilgiler sunuyor. (DUVAR)
