Diyarbakır’daki birçok eser gibi (Meryem Ana Süryani Kadim Kilisesi, surlar ve daha niceleri) Mor Toma Kilisesi’nin de tarihi milattan öncelere dayanmaktadır. Müjde için bölgeye havari Mor Toma’nın kardeşi müjdeci Mor Aday gelir. Diyarbakır o dönemlerde Urfa (Abgar) Krallığı’nın hüküm sürdüğü bölge içinde kalmaktadır.
Diyarbakır Ulu Cami
HIRİSTİYANLIĞI KABUL EDEN İLK KRAL
İsa Mesih’e gönderdiği heyet ve mektup aracılığıyla Hıristiyanlığı ilk kabul eden, kral V. Kara Abgar ile birlikte halk da bu inancı benimsemiş ve sonrasında putperestlikten kalma bazı mabetlerin üzerine kilise ve manastırlar inşa edilmiştir. Diyarbakır’ın tam ortasında bulunan Mor Toma Kilisesi gibi. Şu anda kilise ulu caminin altında yer almaktadır. Ulu camiye gidince halının altını kaldırdığında kilisenin bir bölmesi için sağlam bir camla kapatılmıştır.
KİLİSEYİ GÖRMEK İÇİN HALIYI KALDRIMAK YETERLİ
Kiliseyi görmek için Ulu Caminin bu bölmesinde halının altını kaldırdığınızda Mor Toma kilisesini görebilirsiniz.
M.Ö. Tapınak olduğu çeşitli kaynaklarda geçen, Hıristiyanlıkla beraber çeşitli ilavelerle kiliseye dönüştürülen ve şehrin en büyük mabedi konumundaki Mor Toma Katedrali o dönemlerde Diyarbakır’daki Süryani nüfusunun ne kadar yoğun olduğu hakkında bize fikir vermektedir.
M.S. 639 yılında önce bir kısmı, daha sonra tamamı camiye çevrilerek Selçuklular, Artuklular, Akkoyunlular ve Osmanlılar döneminde yapılan ilavelerle bugünkü halini almıştır. Anadolu’nun en eski camisi olan Diyarbakır Ulu Cami Müslümanlarca kutsal kabul edilen beş yerden birisidir. Mimari açıdan bir benzeri de Şam’da bulunan ve eskiden Mor Yuhanna Kilisesi olan Emevi Camisi’dir. Dikdörtgen şeklindeki yapısıyla diğer özgün camilerden farklılık teşkil eden yapıdaki sert karakterli yöre taşlarının dantel gibi işlenmesi, kusursuz bezemeleri, sütunları, mimari kurgusu ve Hıristiyanlığın sembollerinden olan ve kiliselerde bulunan üzüm ve asma motifleri eski dönemlerin bir yansıması olarak karşımıza çıkarak hayranlık uyandırmaktadır.
Haber: Abdullah AKYOL
