Gazi Mustafa Kemal Atatürk, yaşamı boyunca pek çok seyahate çıktı. Gezileri boyunca Türkiye’nin dört bir yanında kaldığı evlerin çoğu günümüzde müze haline getirildi. Türkiye’nin hemen hemen her yerinde Atatürk Evleri’ni görmek mümkün. Türkiye’de 18 civarında Atatürk evi olduğu bilinmektedir. Atatürk’ün Diyarbakır ziyaretlerinde kaldığı ve adını taşıyan 3 ev vardır. İşte o evler…
ATATÜRK FARKLI SÜRELERDE DİYARBAKIR’DA KALDI
Atatürk, 1916 ve 1937 yılları arasında farklı görevlerle Diyarbakır’da bulunmuş ve kentte kalmıştır. Diyarbakır ve Diyarbakır halkını gönülden bir muhabbetle olduğunu belirten Atatürk, şehre ziyaretlerinde farklı yerlerde konaklamıştır. Atatürk’ün Diyarbakır’da bulunduğu zamanlarda kaldığı yerler günümüzde onun adıyla işlev görmektedir. Çoğu müzeye çevrilen bu evlerde genellikle Atatürk’e ait çeşitli eşyalar ve tarihi bilgiler sergilenmektedir.
ATATÜRK ADINA DİYARBAKIR’DA KAÇ EV VARDIR?
Atatürk’ün Diyarbakır’da kaldığı süre içerisinde kaldığı ve bugün O’nun adına 3 ev (müze) bilinmektedir. Bunlardan biri Yenişehir ilçesinde bulunan Gazi Köşkü, diğeri tarihi Sur ilçesi İçkale’de bulunan Atatürk Müzesi ve son olarak Silvan ilçesinde bulunan Silvan Atatürk Evi’dir.
İşte Diyarbakır’da Atatürk adına olan yerler:
GAZİ KÖŞKÜ
Gazi Köşkü veya Atatürk Köşkü, Diyarbakır'da yer alan iki katlı tarihi bir köşktür. 15. yüzyıldan kalma yapı, Akkoyunlu eseri olarak bilinir. Önceleri Semanoğlu Köşkü olarak bilinen köşk, I. Dünya Savaşı esnasında 16. Kolordu Komutanı Mustafa Kemal Atatürk tarafından karargâh olarak kullanılmıştır. 14 Mart 1916 tarihinde Diyarbakır'a gelen Atatürk, 27 Mart 1917 tarihine kadar bu köşkte kalmıştır. Diyarbakır Belediyesince 1937'de satın alınarak Atatürk'e armağan edilmiştir. Diyarbakır evleri tipinde geniş eyvanlı siyah-beyaz kesme taşlardan yapılmış örneklerinden biri olan köşkün girişinin sağındaki küçük kapı mutfağa solundaki kapı da çay ocağına açılmaktadır. Üst katta çalışma ve yatak odaları vardır. Üst katın bir bölümü restorasyon sırasında tahrip olduğundan günümüze gelememiştir. Köşkte, Atatürk'e ait eşyalar sergilenmektedir. Şu anda bir gezi, dinlenme, piknik alanı olarak halka açık kullanımdadır.
ATATÜRK MÜZESİ
Diyarbakır'ın tarihi Sur ilçesinde bulunan ve kentin en büyük müze kompleksi olarak adlandırılan İçkale’deki Atatürk Müzesi, bu üç evden biridir. Yapının inşa tarihi ve yapanı hakkında bilgi bulunmamakta fakat İç kalede bulunan binalarla aynı dönemde yapıldığı düşünülmektedir. Kaynaklara göre; I. Meşrutiyetin ilanından önce ülkede baş gösteren karışıklık Diyarbakır’da da etkisini göstermiş, 1906’da hürriyetin ilanıyla imar faaliyetleri tekrar başlamış ve iç kale’deki Umumi Müfettişlik makamı bu tarihte yapılmıştır. Bu bina Genel Müfettişin oturduğu bina olup, 1916 da 2. ordu komutanlığı karargâhı olmuştur. Atatürk II. Kolordu Komutanı olarak Diyarbakır’da bulunduğu sırada (1917) bu binayı karargâh olarak kullanmıştır. 1973’te 7. Kolordu Komutanlığınca onarılarak yeni işleviyle hizmete açılmıştır. Tarihi yapıya giriş kuzeyden oval dört basamaklı bir merdivenle sağlanmaktadır. Yapının ön cephesinde görülen siyah kesme taşların aralarının derzlenmesi, pencere ve kapı kenarlarının beyaz taştan yapılması, kapının yanında yer alan iki beyaz mermer sütun başlıkları ön cepheyi renklendiren unsurlardır. Atatürk Müzesi günümüze gelene kadar birçok yenileme ve onarım çalışmaları geçirmiştir.
SİLVAN ATATÜRK EVİ
Silvan ilçe merkezinde, surların dış bölümünde, ırmak kenarında yer almaktadır. Hatip Bey'e aittir. 1916 yılında Kolordu Komutanı olarak Silvan'a atanan Mustafa Kemal Atatürk, 6 ay boyunca bu konakta ikamet etmiştir. Atatürk burada konakladığı sürece, Ruslar'ın Diyarbakır'a ilerlemesini durdurmuş, Bitlis ve Muş'u düşman işgalinden kurtarmıştır. Bu başarılarından dolayı kendisine "Altın Kılıçlı İmtiyaz Madalyası" verilmiştir. Atatürk'ün karargah merkezi olarak kullandığı konak, bugün müze olarak hizmet vermektedir.
Haber: Remziye ÇELİK
