Silvan'da Artuklu Emîri Necmeddin Alpı oğlu Timurtaş tarafından 1152- 1157 yılları arasında inşa ettirildiği düşünülen, Eyyûbî döneminde 1227 yılında onarılmış ve bu onarımda bir mihrap ilave edilen ve bu yüzden Selahattin Eyyubi Cami adıyla da bilinen tarihi yapı mimarisiyle göz dolduruyor. İşte Sivan’da bulunan bu muazzam tarihi cami hakkında bilinmeyenler…
Selahattin Eyyubi Cami/ Silvan
SELAHATTİN EYYUBİ CAMİSİNİN DİĞER ADI DA CAMİYA ACEM’DİR
Selahattin Eyyubi Cami, ilçe merkezinde olup dikdörtgen bir yapı olarak inşa edilmiştir. Halk arasında Camiya Acem olarak adlandırılan Silvan Ulu caminin tarihi çok eskidir. Halk arasında kullanılan bu ismin nereden kaynaklandığı tespit edilememiştir. Mervaniler tarafından inşa edilen cami Artuklular, Eyyubiler ve Osmanlılar tarafından onarılarak, yeni eklemelerle günümüze kadar ulaşmıştır. Ancak çeşitli dönemlerde gördüğü tamirlerdensonra tarihi yapı özgün durumunu büyük ölçüde yitirmiştir.
CAMİDEKİ DOĞU VE BATI KAPILARI ARASINDAKİ FARK
Doğudaki kapı oldukça süslüyken batıdaki sadeliğiyle dikkat çekiyor. Bu cephede görülen eski izler yapının önünde bir avlunun varlığını işaret ediyor. Caminin ibadet mekanı doğu- batı doğrultusunda enine dikdörtgen planlı bir yapıya sahip. Mihraba paralel dört neften üçü mihrap önü kubbesiyle kesilmiş. Büyük kubbe oldukça geniş bir alanı örtüyor. Kıble duvarında birbirinden farklı dört mihrap bulunuyor.
CAMİ, BÜYÜK KİLİSE’NİN YERİNE Mİ İNŞA EDİLDİ?
Tarihi cami yapılış tarzıyla Anadolu yapılan diğer eserlerin yapımında etkili olmuş ve örnek alınmıştır. Bu caminin yerinde daha önce 1031 yılında yapılmış musalla biçimi bir caminin varlığı bir çok kaynakta geçmektedir. Mervani'ler zamanında yapılan Selahaddini Eyyubi cami, Bizans bazilikasının sütunları kullanılarak yapılmıştır. Camiden önce Büyük Kilise olarak adlandırılan tarihi yapının yerinin burada olduğu da düşünülmektedir. Silvan'da yerinde incelemeler yapan Süleyman SAVCI ise cami için şunları yazmaktadır. Kubbe köşelerindeki süs ve oymalar çok eski olup Bizanslılardan kalma bir eser değilse cami, Hamdani veya Mervaniler devrine ait gibi görünmektedir.
CAMİDE BULUNAN 4 MİHRAP
Tarihi camide dikkat çeken diğer detaylar ise kıble duvarında bulunan dört mihrap. Bunlardan ikisi doğu tarafında, biri orta eksende, diğeri batı tarafında yer alıyor. Doğu tarafındaki mihraplardan biri, mukarnas kavsaralı nişe sahip. Nişin içi bitkisel, geometrik süslemeler ve âyet kitâbeleriyle süslenmiş. Kemer üzerinde rûmîli kıvrık dallı zeminde 1227 tarihli celî sülüs Eyyûbî kitâbesi bulunuyor. Halat silmeli diğer mihrabın da Eyyûbî devrinde yapıldığı söyleniyor. Fakat 15. yüzyılla tarihlendirenler de var.
Haber: Remziye ÇELİK
