Diyarbakır, tarihte birçok medeniyete ev sahipliği yapmış en eski yerleşim yerlerinden biridir. 33 medeniyetin hüküm sürdüğü Diyarbakır'da, günümüze birçok tarihi yapı gelmişse de birçoğu yıkılmıştır. Özellikle Sur ilçesinde, çok sayıda uygarlığın izlerini taşıyan, zengin tarihi ve kültürel birikime sahiptir. Bu tarihi ve kültürel miras sayılan yapılardan bazıları Diyarbakır’ın aldığı yoğun göç ya da çeşitli nedenler sebebiyle tahrip olmuş ve yok olma tehlikesiyle kaşı karşıya kalmıştır. Bu yapılardan biri de Mardin Kapı yakınlarında bulunan Diyarbakır Ermeni Protestan Kilisesi’dir. Gelin hep birlikte bu tarihi ve kültürel mirası hep birlikte tanıyalım...
Fotoğraflar: Nizameddin Pirinççioğlu
DİYARBAKIR ERMENI PROTESTAN KİLİSESİ’NDE YUNAN HAÇI MİMARİSİ
Ermeni Protestan Kilisesi, diğer Diyarbakır kiliselerine benzemeyen bir yapıdadır. Diyarbakır’daki Ermeni Kiliselerinde görülmedik şekliyle kapalı Yunan haçı plan şemasındadır. Kareye yakın dikdörtgen planlı kilisenin merkezinde ahşap iskeletli kubbe, yan mekânlarında ahşap kirişlemeli düz dam mevcuttur. Kilisenin apsisi, dıştan vurgulu olup, içten de yuvarlak planlıdır. Apsis dıştan düz damla örtülüdür. Yapı, yalın bir cephe düzenine sahiptir. Batı cephesi, altta narteks, üstte galeri duvarlarından oluşur.
KİLİSENİN TARİHİ İLE İLGİLİ BİR BİLGİ YOK
Mardin Kapı yakınlarında Muallâk Sokakta bulunan tarihi kilise ile ilgili üzerinde kitabe ya da yapım tarihini gösterir herhangi bir ibare olmayışı, ulaşılabilen kaynakların yetersiz oluşu gibi nedenlerden ötürü, bir tarihlendirme yapılamamaktadır. Bu nedenle kilisenin hangi tarihte yapıldığı ile ilgili bir bilgiye ulaşılmamaktadır.
KİLİSE, DİYARBAKIR’IN BAZALT TAŞINDAN YAPILMIŞTIR
Kilise, Süryani Cemaati adına kayıtlıdır. Karacadağ’ın meşhur siyah bazalt taştan yapılan kilise, plan itibariyle dikdörtgen planlı yapılmış olup kilisenin narteks bölümü yapıya daha sonradan eklenmiştir. Önceleri tek kat olan yapıya daha sonra ikinci kat da eklenmiştir. Kilisenin üstü kubbe ile örtülüdür ve çan kulesi de bulunmaktadır. Mimari donanımla ilgili fazla öğe yoktur. Yapının dış cephesindeki yalın düzenleme iç mekâna da yansımıştır. İçeride ise kubbe etrafını saran mavi renkte fresko hat mevcuttur. Narteksten ulaşılan ana giriş kapısı üzerindeki kitabe ise sökülmüştür.
KİLİSE GÜNÜMÜZDE KAPALI DURUMDA
Tarihi kilise, 2008 yılında onarılmış olup, eğitim merkezi olarak kullanılmış daha sonra Sur olaylarında hasar almıştır. Restorasyonu devam eden kilise, kapalı durumdadır.
Haber: Remziye ÇELİK
