Diyarbakır’da bulunan ve oldukça acıklı bir hikayesi olan On Gözlü Köprü, görkemli görünümüyle yıl boyu ziyaretçilerin uğrak noktalarından biri haline gelmiştir. Merkez Sur ilçesinde bulunan tarihi köprü sahip olduğu dramatik hikayesi ile Suzan Suzi (Kırklar Dağı'nın düzü) türküsüne ilham olan On Gözlü Köprü hikayesi, yüzyıllardır ihtişamını koruyarak günümüzde de sıklıkla dillendirilir. Duyanları duygulandıran, şarkısıyla ağlatan bir hikayeye sahip olan bu köprü, iki aşığın acı sonuna şahit olmuştur.
İşte Suzan Suzi türküsünün hikayesi:
KIRKLAR DAĞI VE DOĞUM RİTÜELİ
Diyarbakır'ın güneybatısında, Dicle Nehri kenarında, Kırklardağı vardır. Bu Kırklardağı'nın arkasında Kırklar Ziyareti vardır. Çocuğu olmayanlar, buraya gelip dilek dilerler. Diyarbakır'da bulunan Kırklardağı, Dicle kenarında bulunan Kırklar Ziyareti adlı hayrata ev sahipliği yapar. Çocuk isteyen ve bir çocuk sahibi olamayan çiftler, bu noktaya gelip çeşitli dilekler diler, dualar okuyarak Allah'tan bir çocuk talep eder.
Zengin bir aile olan Süryaniler de, geçmiş yıllarda bu noktaya gidip bir çocuk dilemiş, dünyaya kızları Suzan gelmiştir. Tanrı’ya teşekkür niteliğinde her yıl kızları adına bir adak adayacağını bildiren aile, Suzi adını verdikleri küçük kızlarını her yıl o köprüye götürür ve onun için bir kurban kesermiş. Her yıl doğum gününde, annesi onu süsler, giydirir ve Kırklar'a götürerek, bir kurban kestirirmiş. Suzan böylesine bin nazlarla büyüyüp, güzel bir genç kız olmuş, Müslüman komşularının oğlu Adil'le, birbirlerine aşık olmuşlar. Bir yıl doğum gününde köprü boyunda kurban kesmeye gittiklerinde, aşık olduğu Adil'de Suzi'yi takip etmiş. Birbirlerine komşu olarak büyüdükleri için aşkları karşılıklıymış. O gün kesilen kurban yüzünden eli yaralanan Suzi'yi Adil almış ve dağın arka eteklerine götürmüş. Burada gizlice sevişen çift, Kırklar Ziyareti tarafından hoş karşılanmamış, çünkü Suzan bir Süryani iken Adil Müslüman bir ailenin oğluymuş. Bu nedenle Suzi çarpılmış. Çarpılan genç kız, On Gözlü Köprü'nün hemen altından akan Dicle Nehri'ne düşmüş ve boğularak feci bir şekilde can vermiş. Tüm bu olaylar gözünün önünde yaşanırken Adil de aklını kaybetmiş.
Köy halkı ve orada yaşayanlar tarafından günümüzde hala ibretlik olarak anlatılan hikayelerden biri olan Adil ve Suzi aşkı ve yaşadıkları dram, dilden dile, kulaktan kulağa günümüze taşınmış.
İşte Adil ve Suzi'nin türküsü / Suzan Suzi:
Kırklar Dağı'nın düzü
Karanlık bastı bizi
Kör olasan zalım Suzan
Ziyaret çarptı bizi
Köprü altı kapkara
Ana gel beni ara
Saçlarıma kumlar doldu
Tarağ getir de tara
Gazi köşkü serindir
Dicle suyun derindir
Ağlama sen garip anam
Kadir mevlam karimdir
