Diyarbakır, kadim tarihiyle binlerce turisti ağırlamaya devam ederken öyle bir yapı var ki merak uyandırıyor. İşte Zerzevan Kalesi’nin tarihi…
ROMA DÖNEMİNDE SINIR GARNİZONUYDU!
Zerzevan Kalesi Roma İmparatorluğu'nun doğudaki en uç sınırını oluşturmaktadır. Zerzevan Kalesi tarih boyunca Anadolu'nun güneydoğusu ekonomik, siyasi ve stratejik açıdan her zaman önemini korumuş, bu coğrafyada hakimiyet kurmak için dönemin iki büyük gücü Roma ve Parth/Sasaniler de büyük mücadele vermiştir. Bu nedenle kilit noktada yer alan ve Roma'nın askeri yerleşimi olan Zerzevan Kalesi'nde yeni başlayan çalışmalar, bölgenin tarihinin aydınlanması açısından oldukça önemli bir rol üstlenmektedir. Askeri yerleşim konumu itibariyle bütün vadiye hâkim, antik ticaret yolu üzerinde, geniş bir alanı kontrol altında tutan, stratejik bir Roma sınır garnizonudur. Alandan elde edilen bulgular, Zerzevan'da sadece askerlerin kalmadığını, aynı zamanda sivillerin de yaşadığını destekler mahiyettedir.
Askeri yerleşim, Diyarbakır ili, Çınar ilçesi, Diyarbakır-Mardin karayolu üzerinde yer almaktadır. Antik yol güzergahında bulunan Zerzevan Kalesi'nin tarihi Asur Dönemi'ne (MÖ 882-611) kadar gitmektedir. Pers Dönemi'nde de (MÕ 550-331) Kral Yolu üzerinde bulunan yerleşim alanı yol güvenliğinin sağlanması amacıyla kullanılmıştır. Parth Dönemi (MÕ 140-85) buluntularının varlığı bu dönemde de alanın kullanıldığını göstermektedir. Mevcut mimari kalıntılar ve kazı çalışmalarında ele geçen buluntular incelediğinde MS 3. yüzyılda Severuslar Dönemi'nde (MS 198-235) asıl askeri yerleşim inşa edilmiştir. Yerleşimin surları ve yapıları Anastasios I (MS 491-518) ve Justinianos I (MS 527-565) dönemlerinde onarılarak, bazı yapılar ise yeniden inşa edilerek mevcut son haline getirilmiştir. 639 yılında İslam orduları tarafından bölgenin fethine kadar yerleşim kesintisiz kullanılmıştır.
