Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası (DTSO) tarafında yapılan merkezde Diyarbakır’ın 4 yıllık gastronomi eylem planı hazırlandı. Tarihi binada yöresel ürün ve lezzetler sergi alanı ve yaratıcı kültür endüstrileri ve atölyeler düzenlenecek. Çalışmaların tamamlandığı merkez yakın zamanda açılacak.
Yöresel lezzetlerin Türkiye ve dünyada tanıtılması için Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odasınca (DTSO) hazırlanan proje, Karacadağ Kalkınma Ajansının desteğiyle hayata geçirildi. Proje kapsamında merkez Sur ilçesindeki DTSO hizmet binası "Gastro İnovasyon Merkezi" dönüştürüldü. Merkezde, tadım atölyelerinde yerli ve yabancı turistlere tanıtımı yapılacak yemeklerin yapımı ile ilgili de gençlere eğitim verilecek.
DTSO Genel Sekreter Yardımcısı ve Proje Koordinatörü Meryem Özdemir Ok gazetemizin sorularına şöyle yanıt verdi:
“TARİHİ YAPI 1870’LERDE HAMİDİYE SANAYİ MEKTEBİ OLARAK İNŞA EDİLDİ”
Mücadele: Gastro İnovasyon Merkezi’ni kısaca anlatabilir misiniz?
Meryem Ok: Gastro İnovasyon Merkezi Projesini 2019 yılında hazırladık. Oda hizmet alanları yeni hizmet binasına taşındıktan sonra 150 yıllık tarihi yapıyı Gastro İnovasyon Merkezi olarak işlevlendirmek için çalışmalarımızı hızlandırdık. 1870’lerde Hamidiye Sanayi Mektebi olarak inşa edilen tarihi binanın zemin katını gastro inovasyon merkezi alanları, 2. katını yöresel ürün ve lezzetler sergi alanı ve yaratıcı kültür endüstrileri ortak atölyeleri için işlevlendirmek amacıyla çalışmalarımıza başladık.
“TARİHİ YAPI BÜNYESİNDE 5 FARKLI ALAN OLUŞTURDUK”
Proje için Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ile Karacadağ Kalkınma Ajansı’ndan hibe desteği aldık ve Odamızın öz kaynaklarını kullandık. Tarihi yapı bünyesinde 5 farklı alan oluşturduk. Bunlardan biri eğitim mutfağı. Bu alanda düzenli olarak yöresel lezzetler alanında eğitimler düzenlemeyi planlıyoruz. Tadım atölyesinde turistlerin yöresel lezzetleri deneyimleyebilecekleri deneyim ve tadım atölyeleri yapılacak. Uygulama mutfağında her gün henüz ticarileşmemiş, evlerde üretimi devam eden yöresel lezzetler yapılacak. Yöresel ürün satış noktasında özellikle kırsal bölgelerde kadınlar tarafından üretilen yöresel ürünlerin müşteriler ile buluşması sağlanacak. Tarihi yapının zemin katı ve ikinci katı ara holleri sergi alanları olarak planlandı. Sergi alanında kentin kaybolmaya başlayan yöresel lezzetlerinin reçeteleri, hikayeleri, üretim ve sunumuna dair ritüeller sergilenecek. Tüm bu alanların işlevlendirilmesi tamamlandı.
“DİYARBAKIR’IN 4 YILLIK GASTRONOMİ EYLEM PLANI HAZIRLANDI”
Projede Gastro İnovasyon Merkezi çalışmaları için önemli saha çalışmaları da yapıldı. Öncelikle kentte üretilen peynirler, kente özgü üretim biçimleri, kırsal bölgelerde peynir üretiminin envanteri hazırlanarak, geçmişten bugüne devam eden peynir üretimi ve tescile değer peynir çeşitleri araştırıldı. Menşesi Diyarbakır olan Karacadağ Pirinci, Boğazkere üzümü gibi 8 farklı ürünün üretim ve tedarik zinciri analiz edildi ve bu ürünlerin ticarileşmesi için yol haritaları hazırlandı. Aynı şekilde kentte yetişen, kent gastronomisinde önemli bir yeri olan endemik bitikler, gıda bitkileri araştırıldı. Tüm ilçeleri kapsayacak şekilde özellikle kadınlar ile yapılan görüşmeler ile kaybolmaya başlayan yöresel yemekler tespit edildi. Tüm bu çalışmalardan elde edilen veriler ışığında kentin 4 yıllık gastronomi eylem planı hazırlandı. Bu çalışmaları önümüzdeki aylarda kamuoyu ile paylaşacağız.
GASTRO İNOVASYON MERKEZİ AÇILIYOR
Mücadele: Gastro İnovasyon Merkezi’ndeki çalışmalarda son durum nedir, ne zaman açılışı yapılacak?
Meryem Ok: 2 yıllık süre içinde merkez olarak işlevlendirilecek yapının restorasyonu, işlevlendirilmesi ve yerel değerlerin tespiti ve açığa çıkarılmasına odaklandık. İşlevlendirme çalışmalarını tamamladık. 2023 yılının ilk çeyreğinde merkez bünyesinde eğitimler, atölyeler ve etkinlikler başlayacak. 8 aylık yoğun bir program hazırladık. Bu ay eğitim ve atölyelerimizin duyurularına başlıyoruz. Yöresel yemek atölyeleri, uzun dönemli mutfak eğitimleri, işletmelere yönelik eğitimler, menşeli ürünlerden yeni reçete hazırlama atölyeleri gibi pek çok farklı etkinlik merkez bünyesinde düzenlenecek. Tüm bu çalışmaları yaygın bir şekilde sosyal medya araçları ile kamuoyu ile paylaşacağız.
“DÜZENLİ OLARAK YÖRESEL YEMEKLER ÜRETİLEREK SUNULACAK”
Mücadele: Gastro İnovasyon Merkezi’nde restoran ve atölye işleyişi nasıl olacak?
Meryem Ok: Merkez bünyesindeki mutfak, tadım ve sunum alanları tamamıyla yöresel lezzetlerin üretimi ve sunumunun yapılacağı alanlar olacak. Burada henüz ticarileşmeyen kente özgü üretim yöntemlerine sahip veya yerelde üretilen gıda ve girdilerden üretilen lezzetlerin üretimi ve sunumu sağlanacak. Saha çalışmalarında elde ettiğimiz veriler ışığında kaybolmaya başlayan yöresel lezzetlerimizin bilgisine kadınların sahip olduğunu ve yeni nesile aktarımının oldukça zayıf olduğunu gördük. Yöresel lezzetlerin ilçeden ilçeye özellikle Kurmanci ve Zazaki lehçelerinde isimlerinin ve üretim yöntemlerinin de farklılaşabildiğini gördük. Ayrıca köylerde henüz bilinmeyen oldukça özgün yöntemler ile üretilen ancak bugün bile terkedilmiş, hikayesi olan yöresel lezzetlerin de var olduğunu gördük. Bu merkezin mutfak ve sunum alanları özellikle bu lezzetlerin yaşatılması ve üretimlerinin sürdürülmesine odaklanacak. Bunun için de özellikle kadınların sahip olduğu bilgiden yararlanacak ve kadınların katılımını esas alacak.
Düzenli olarak yöresel yemekler üretilerek sunulacak, eğitim programları ile yeni nesillere aktarılması sağlanacak ve deneyim ve tadım atölyeleri ile kentin gastronomi zenginliği yerli ve yabancı turistlere sunulacak.
DİYARBAKIR’IN GASTRONOMİ ZENGİNLİĞİ ORTAYA ÇIKACAK
Mücadele: Gastro İnovasyon Merkezi, kentin gastronomisinde neyi hedefliyor?
Meryem Ok: Farklı medeniyetlerin, halkların yaşadığı Diyarbakır’da bu zenginlik kentin gastronomi kültüründe de görülüyor. Gastronomiyi kentin kültürel miras değerlerinden, tarımsal üretiminden, güçlü kent – kır arasındaki ilişkiden bağımsız değerlendirmek mümkün değil. Hevsel Bahçeleri bu kentin önemli bir zenginliği ve geçmişten bugüne kent mutfağında önemli bir yeri var. Aynı şekilde yerleşik yaşamın başladığı Çayönü, farklı halkların farklı kültürlerinin yaşadığı Sur ilçesi ve her bir ilçede, kırsal bölgede günümüze kadar gelen özgün üretim ve sunum biçimleri oldukça önemli bir zenginlik. Gastro İnovasyon Merkezi öncelikle bu zenginliğin açığa çıkarılması, yaşatılması ve sürdürülmesine odaklandı. Tüm bu zenginliğin turizme kazandırılması için Gastro İnovasyon Merkezi kuruldu.
DİYARBAKIR GASTRONOMİSİ MARKALAŞIYOR
İkinci olarak üretimi devam eden kente özgü yöresel ürünlerin, gıda bitkilerinin, kentin gastronomisinde önemli bir yer tutan ürünlerin üretimlerinin sürdürülmesi ve daha katma değerli bir şekilde farklı pazarlara sunumu merkezin önemli bir hedefi. Bunun için öncelikle menşesi Diyarbakır olan Karacadağ Pirinci, Boğazkere Üzümü, Lice Domatesi, Çermik Biberi gibi ürünlere odaklanıldı ve bu ürünlerin tedarik zincirleri analiz edildi. Şimdi bu ürünlerin markalaşması, üretim süreçlerinin desteklenmesi ve farklı pazarlara sunumuna odaklanacak.
“KADINLARIN GİRİŞİMCİLİĞİ VE İSTİHDAMI DESTEKLENECEK”
Diğer bir önemli hedef de yöresel lezzetlerin tadım, deneyim ve üretim alanı olması. Merkezin kurulduğu tarihi yapı Diyarbakır Surlarının ucunda, İçkalenin hemen arkasında yer alıyor ve tarihi kültürel varlıklar ile birlikte turistlerin ziyaret edebileceği önemli bir merkez konumunda. Merkez bünyesinde hali hazırda işletmeler bünyesinde üretimi yapılmayan yöresel lezzetlerin üretimi ve sunumu sağlanacak. Bunun için kullanılan gıda ürünleri yerelden, kırsal bölgelerden sağlanacak. Bu şekilde özellikle kadınların gençlerin kentin kültürel zenginliğinden beslenerek gastronomi alanında girişimciliği ve istihdamı desteklenecek.
“DİYARBAKIR’DA YEME İÇME SEKTÖRÜ YÜKSELEN BİR SEKTÖR”
Mücadele: Son olarak eklemek istediğiniz?
Meryem Ok: Kalkınma Ajansı hibe desteği ile başlattığımız bu proje kentin gastronomi çalışmaları açısından önemli bir başlangıç. Yerel kurumların, sivil toplum örgütlerinin, kentin gastronomisine dair çalışma yapan araştırmacıların ve yazarların çalışmaları ile birlikte değerlendirildiğinde önemli bir altyapı sunuyor. Hali hazırda eğitim, sunum, araştırma, satış, tanıtım gibi pek çok farklı çalışmaya odaklanan bir merkez kurulmuş durumda. Proje ile başlatılan çalışmaların daha da geliştirilmesi ve sağlanacak işbirlikleri ile güçlendirilmesi gerekiyor. Gastronomi son yıllarda oldukça ilgi gören bir alan. Diyarbakır’da da yeme içme sektörü yükselen bir sektör. Turizm potansiyeli, kültürel varlıkların zenginliği ile birlikte değerlendirildiğinde gastronomi alanında çalışmalar önem kazanıyor. Burada kentin doğru araçlar ile tanıtımı oldukça önemli. Ama öncelikle yerel potansiyelin açığa çıkarılması, korunması, kaybolmaya başlayan üretimlerin sürdürülmesi gerekiyor. Merkez çalışmaları ilk etapta bu alana odaklandı. Bundan sonra daha çok yereldeki değerlerin turizme kazandırılmasına ve tanıtım için doğru araçlar yaratılmasına odaklanacak.
Haber: Fatih SURUÇ
