Diyarbakır Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Derneği’nden yapılan paylaşımda: “Diyarbakır için hazırlanan ilk imar planında Suriçi’ne bir meydan ve geniş yollar açılmak istendiğini biliyor muydunuz?

Diyarbakır Şehir Planı / 1935

'YENİŞEHİR' ADININ DOĞUŞU

Diyarbakır’ın ilk imar planı 1935 yılında şehri surların dışına taşıyabilme amacıyla yapılır. Planlanan alan Tren İstasyonu ile batı surları arasında kalan bölgedir. Diyarbakır'ın modern yüzünü oluşturacak olan bu bölgeye ilerleyen tarihlerde 'Yenişehir' adı verilecektir.

Öte yandan planlanan alan yalnızca Yenişehir ile kalmaz. Plan, Suriçi’nin orasında büyük bir meydan açılması, Çiftkapı’dan ve Urfakapı’dan meydana bağlanan geniş yollar, alanın dokusu düşünüldüğünde oldukça önemli değişikliklerdir.

DİYARBAKIR’A GELEN ATATÜRK’ÜN ŞEHİR PLANLAMASI

1937 yılında Halkevi’nin açılışı için Diyarbakır’a gelen Atatürk şehir planından şöyle bahseder:

“Diyarbakır’ın tarihi kalesinin orta yerinde büyük bir meydan açılacak ve kaleyi iç ve dış taraftan bir tur yolu çevreleyecektir. Bu meydan aynı zamanda bir park halinde ağaçlandırılacaktır. Burada kale duvarları boyunca uzayan yola muhtelif istikametlerden caddeler açılacak, arasında bölünecek olan kısımlar bugünkü Diyarbakır’ın ana kısımlarını teşkil edecek ve bu bölümler, Diyarbakır’ın mimari

hususiyetlerini üstünde taşıyan avlulu, havuzlu ve bahçeli evlerle dolacaktır. Yeni Diyarbakır kurulur ve eski Diyarbakır imar ve tezyin edilirken tarihi değeri haiz tek bir eser hırpalanmayacak ve en iyi bir surette muhafaza edilecektir.’’

PARİS ŞEHRİNDEKİ MÜDAHELE ÖRNEĞİ

Suriçi bölgesindeki müdahalenin temel sebebi Şeyh Said İsyanı sonrasında yeni bir ayaklanmaya karşın risk oluşturabilecek alanları dönüştürmektir. Suriçi, dar sokakları ve karmaşık yapısı ile isyanlara karşı müdahaleyi zorlaştıran bir alandır. Bu sebeplerden Diyarbakır Şehir Planı'nın Suriçi bölümünde Haussman'ın halk direnişlerini engellemek için Paris şehrinde yaptığı müdahalelerin benzeri görülür. Diyarbakır Şehir Planında, Suriçi'ni birkaç aks boyunca kesen bulvarların, tarihi kentin ortasındaki bir meydana açıldığı göze çarpar. Kale duvarları boyunca da geniş yolların açıldığı ve bunların bulvarlara bağlandığı gözlenir.

Paris Şanzelize Hava Fotoğrafı

İSTİMLAK MALİYETLERİ PROJEYİ DURDURMUŞ

Fakat tüm bu planlamalara rağmen Diyarbakır Şehir Planının Suriçi bölümü uygulanmaz. Tarihi kentin ortasında bir meydan oluşturmak ve Suriçi'nin sıkışık dokusunda geniş bulvarlar açmak ciddi istimlak maaliyetlerine yol açmaktadır. Bu sebepten ancak Dağkapı'ya yakın bölgede bir istimlak Suriçi'nin ana akslarında yol genişletme çalışmaları yapılabilir.”

Haber: Remziye ÇELİK

Editör: Remziye Çelik