Harpert, Elazığ'da bulunan bir antik kenttir. MÖ 20. yüzyıldan beri yerleşimin bulunduğu Harpert, diğer adıyla Harput, tarih ve kültürüyle adeta Yukarı Fırat bölgesini temsil eder. Gerçekten; bugünkü şehir merkezinden sadece 5 Kilometre uzaklıkta bulunan Harput, yazılı kaynaklara göre M.Ö. 2000 yılına dayanan 4000 yıllık tarihiyle, Elazığ’ın ilk yerleşim bölgesi. Tarihi kaynaklarda, Harput’a ilk yerleşenlerin “Hurriler” olduğu belirtiliyor. İslam hakimiyeti öncesi ve sonrasında pek çok medeniyete ev sahipliği yapan şehir bu medeniyetlerden günümüze ulaşan eserleriyle açık hava müzesi gibidir ve önemli bir turizm merkezidir. Peki, Harput’un geçmişte Diyarbakır’a bağlı olduğunu biliyor muydunuz? İşte detaylar…
HARPUT TARİHÇESİ
Harput, 'Altınova' denilen Elâzığ Ovası'na hakim noktada, savunmaya elverişli ve işlek yollar üzerinde, güneyi yalçın kayalıklarla kesilmiş bir tepe üzerinde bulunmaktadır. Tarihçi Hakob Manandian, Harput'un Tunç Çağı Hayasa-Azzi konfederasyonunun ana kalesi olan Ura'nın yeri olduğuna inanıyordu. Buraya yerleşen bilinen ilk medeniyet M.Ö. 2000 yıllarında Hurriler olmuştur. Harput’ta hüküm sürmüş uygarlıklar şunlardır, Hurriler, Hititler, Urartular, Romalılar, Bizanslılar, Azeri Türkleri , Araplar, Çubukoğulları, Artukoğulları, Selçuklular, Dulkadiroğulları, Akkoyunlular ve en son Osmanlılar’dır.
HARPUT NE ZAMAN DİYARBAKIR’A BAĞLANDI?
Safevilerin, Osmanlı'nın doğu sınırlarına yaptığı akınlar ve Şiileştirme faaliyetleri nedeniyle Yavuz Sultan Selim 1514 yılında doğu sınırı üzerine sefere çıkmıştır. 23 Ağustos 1514 yılında yapılan Çaldıran Muharebesi'ni kazanan Osmanlı ordusu doğu sınırlarını güvenceye aldı. Bu muharebeden sonra Osmanlı ordusu, 26 Mart 1516 Harput Kalesi'ni kuşattı ve kale Osmanlı hakimiyetine girdi. Harput, bu tarihten sonra 19. yüzyıla kadar Diyarbekir Eyaleti'ne bağlı bir sancak merkezi olarak kaldı. Osmanlı İdaresine geçen Harput, başlangıçta Diyarbakır Eyaletine bağlı bir sancak halinde teşkilatlandırılmıştır.
ŞEHİR YERLEŞİMİ HARPUT’TAN ELAZIĞ’A TAŞINARAK İSMİ DE DEĞİŞTİRİLDİ
1875'de Müstakil Mutasarrıflık, 1879'da da tekrar vilayet olmuştur. Osmanlı İmparatorluğu'nun son yıllarında Malatya ve Dersim sancakları da buraya bağlanmış, 1921'de bu iki sancak Elazığ'dan ayrılmıştır. 1834'te ıslah hareketleri için gönderilen Mehmed Reşid Paşa, eskisine göre önemini kaybetmiş sancak merkezini ovada yeni kurulan 'Mezre' isimli yerleşim yerine taşımıştır. Mezre adı daha sonra dönemim padişahı Abdülaziz'e ithafen Mamüratü'l Aziz, daha sonra söylenişi kolay olduğu için Elaziz, El Aziz" olarak söylenegelmiştir. Atatürk'ün 1937 yılında şehire teşrifleri sırasında "Azık İli" anlamına gelen "Elazık" adı verilmiş, bu isim daha sonra "Elazığ"a dönüşmüştür.
DİYARBAKIR’DA BULUNAN BURCUN ADI HARPUT’TAN GELİR
Öte yandan bugün Diyarbakır Surlarının dört kapısından biri olan ve kentin kuzeyinde yer alan silindirik bir burç olan DağKapı’nın diğer adı da Harput Kapı’dır.
Haber: Remziye ÇELİK
