Kürt müziği araştırmacısı ve derlemeci Zeynep Yaş’ın ortaya çıkardığı yeni belgelere göre, Kürt müziğinin ilk kayıtları bundan 122 yıl önce yapılmış. Yusuf Bey, Nazlı Hanım ve Diyarbakırlı Ali adlı kişilerin seslendirdiği 5 şarkılık bu kayıt, Yaş’a göre “Mezopotamya’nın ilk kayıtları” olma özelliğini taşıyor.
Artı Gerçek’in haberine göre, Zeynep Yaş, Kültür İçin Alan projesinin Mobilite Programıyla gittiği Berlin’de, Humbold Üniversitesi, Fonogram arşivlerinde elde etmiş bu kayıtları.
5 ŞARKILIK KAYIT
Yusuf Bey, Nazlı Hanım ve Diyarbakırlı Ali adlı kişilerin seslendirdiği 5 şarkılık kaydı, 1902'de kaydeden kişi ise Berlin Fonogram arşivinin kurucularından Felix Luschan. Yaş, 2012 yılında Süryani Kosrof Malool’un Kürtçe seslendirdiği kayıtlara ulaşmış. O dönem bu kayıtlar, Kürtçe müzikle ilgili ilk kayıtlar olarak kabul edilmişti.
BERLİN FONOGRAM ARŞİVİ
Entoloji, etnografi ve arkeoloji alanlarında çalışmalar yürütmüş olan Avusturyalı doktor Felix Luschan, Antep Islahiye’deki Zincirli kazılarında çalışmış. 1894 yılından itibaren o bölgede Türkmen, Ermeni, Kürt ve Çingene halklarından birçok kişiyle balmumu silindirleri üzerine fonografik onlarca müzik eserini kayıt altına alarak, bu eserleri Berlin Fonogram Arşivi’ne kazandırmış.
DİYARBEKİRA ŞEWİTÎ
Yaş bu kayıtlara Mezopotamya’nın ilk kayıtları denebileceğini belirtiyor: “Şu an bile bilinen ve tanınan Türkçe’nin ilk kayıtları 1894 yılında, Kürtlerin ilk kayıtları da 1902 yılında belgeli olarak ilk kez bu Zincirli kayıtlarından oluşmaktadır. 1902 yılında Kürtçe dengbêjlik kilamlarından Yusuf Bey’den “Qasim Begê” ve “Leminê” iki kayıt, Nazlı Hanım’dan “Xelîlo Lawo” ve Lo dilo” iki kayıt, Diyarbakırlı Ali’den “Diyarbekira Şewitî” bir eser kaydını yapmıştır. Bu kayıtlar Kürtlerle yapılmış, Kürt müziğinin ilk fonograf kayıtlarıdır. 1904 yılında Süryani sanatçı Kosrof Malool’un Amerika’da Columbia Plak şirketinde plaklar üzerine okuduğu kayıtlardan öncedir ve kayıtlar artık arşivimizde yer almaktadır.
