Şanlıurfa'nın Siverek ilçesinde, binlerce yıllık geçmişi olan "Deq" geleneği yaşatılmaya devam ediyor. Mezopotamya'da Kürtler, Araplar, Ezidiler arasında yaygın olarak uygulanan Deq dövmesi, tarihsel süreçte sağlık, güç ve estetik amaçlarla kullanılmış. Antik çağlardan bu yana dövme sanatı, toplumlar için önemli anlamlar taşımış ve özellikle bireylere güç ve koruma sağladığına inanılmış. Türkiye'nin Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde, Şanlıurfa, Diyarbakır, Mardin, Siirt gibi illerde yoğun olarak görülen bu gelenek, Siverek ilçesindeki Eğriçay köyünde, 60 yaşındaki Gevre Çelikbay tarafından 30 yılı aşkın bir süredir sürdürülüyor.
DEQ GELENEĞİ YOK OLUYOR
Deq dövmesinin her bir motifi farklı bir anlam taşımaktadır. Bitkisel motifler doğa ve bereketi, hayvansal motifler ise güç, şifa ve korunmayı simgeliyor. Örneğin, Şahmeran motifi kötülüklerden korunmayı, ceylan motifi güzelliği, akrep ise şifayı temsil eder. Dövme uygulanan bölgeler arasında yüz, eller, avuç içi, kollar, boyun, dudak, çene gibi vücut bölgeleri yer almaktadır. Geleneksel dövmeler, yerel halk arasında nazara karşı koruma ve şans getireceğine inanılarak yaptırılmaktadır. Gevre Çelikbay, 30 yıldır bu sanatı icra ettiğini belirterek, "Deq'i isteyen herkese yaptım, çocuklara, kadınlara, erkeklere. Erkekler genellikle ellerine yaparken, kadınlar ellerinin yanı sıra yüzlerine de bu işlemi yaptırıyor. Eskiden bu Deq'ler bir ayrıcalıktı, olmayanlar ağlardı, 'niye onların var, niye bizim yok' diye. Ben gelen herkese yaptım, hatta kendime bile yaptım. 30-40 yıl önce herkes bunu yapıyordu ama şimdi gençler pek yapmıyor" dedi.
30 YILDIR BU SANATI YAPIYOR
Deq sanatının nasıl yapıldığını da anlatan Çelikbay, "Ekmek saçının isini önce motif yapılacak vücudun üzerine sürdükten sonra, motife uygun olarak iğne batırıyoruz. Kan geldikçe, kanı temizleyip tekrar is sürerek iğne batırmaya devam ederiz ve böylece Deq oluşur. Herkesin bir inancı var bu konuda, bazıları musibetlerden uzak durmak için, bazıları ise şans getireceğine inanarak yaptırıyor.
“DEQ SÜS DEĞİL, KÜLTÜREL MİRAS…”
Ben bu geleneği yapmaya ve yaşatmaya çalışıyorum, gelen herkese yapmaya devam edeceğim" ifadelerini kullandı. Gevre Çelikbay, Deq sanatının yalnızca bir süsleme değil, derin anlamlar taşıyan bir kültürel miras olduğunu vurguluyor. Ancak, modernleşen dünyada bu kadim geleneğin yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olduğu dile getiriliyor. Geleneksel yöntemlerle yapılan Deq dövmeleri, günümüzde yalnızca belli topluluklar tarafından uygulanmakta ve yaşatılmaya çalışılmaktadır.
