Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi, merkez Yenişehir ilçesi Dokuzçeltik Mahallesinde 2 bin 200 metre uzunluğundaki bulvara Mir Celadet Bulvarı ismi verilmesiyle merak edildi. Peki, Mir Celadet kimdir? Mir Celadet neden nerelidir? İşte Kürtçenin Miri olarak da bilinen Mir Celadet’in yaşam hikayesi…
MİR CELADET ALİ BEDİRXAN KİMDİR?
Mir Celadet Ali Bedirhan ya da Kürtçe adıyla Mîr Celadet Alî Bedirxan, 1893 yılında istanbul’da dünyaya geldi. Öğrenimini İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nde tamamlamıştır. Daha sonra Münih Ludwig Maximilian Üniversitesinde doktorasını tamamlamıştır. Kürt milliyetçi örgütü Hoybun'un ilk başkanıdır.
Cizreli Bedirxan Bey'in torunu ve Kürt Teali Cemiyeti kurucularından Emin Ali Bedirxan'ın oğlu olan Celadet Ali, ilk ve ortaöğrenimini İstanbul'da tamamladı. Bedirxan, 1. Dünya Savaşı sırasında, Osmanlı ordusunun Kafkasya Cephesi'nde subay olarak görev yaptı. Osmanlı İmparatorluğu'nun Osmanlı İmparatorluğu'nun dağılmasının ardından Kürt aşiretlerinin birliğini sağlamak için çaba göstermesine rağmen başarılı olamayan Mir Celadet Ali Bedirxan, 1922 yılında kardeşi Kamuran Bedirxan'la birlikte Almanya'ya gitti. Almanya'da öğrenimini sürdüren Celadet Ali, 1925'te önce Kahire'ye geçti, bir süre sonra da Fransız mandası altındaki Suriye'ye yerleşti.
Bedirxan, Suriye'de Haco Ağa, Ekrem ve Kadri Cemilpaşa ve önde gelen diğer Kürt aydınlarıyla birlikte Xoybûn'un kuruluşunda aktif rol oynadı.
MİR CELADET’İN KÜRTÇE ÇALIŞMALARI
1930'lu yıllarla birlikte, siyasi çalışmalardan uzaklaşarak Kürtçe ile ilgili çalışmalarını yoğunlaştıran Bedirxan, 15 Mayıs 1932 yılında Hawar dergisini çıkardı. Hawar Dergisi’nin ilk sayısının yayınladığı 15 Mayıs her yıl “Kürtçe Dil Bayramı” olarak kutlanıyor.
Hawar Dergisi ile birlikte ilk kez Arap karakterli Kürt alfabesinin yanında Latin karakterli Kürt alfabesi de kullanılmaya başlandı. İlk 23 sayısı hem Latin harfleri hem de Arap harfleriyle yayınlanan Hawar Dergisi, 24. sayıdan itibaren bütünüyle Latin harfleriyle yayımlandı.
Kürtlerin, günümüzde kullandığı Kürtçe Latin alfabesi ilk kez Hawar dergisinde kullanıldı.
Hawar dergisinde çoğunlukla Kurmanci olmak üzere düzenli bir biçimde Sorani ve az sayıda da Zazaki yazılar yayınlandı.
Osmanlı dönemi Kürt basınından ayrı olarak Hawar'da Türkçe yazılara yer verilmemekle birlikte, dergide Fransızca bölümü vardı ve bazı Kürtçe yazılar Fransızca'ya da tercüme ediliyordu.
Celadet Bedirhan, 15 Temmuz 1951'de Şam'da öldü. Mezarı Şam'dadır. Ölümünden sonra hayattayken yaptığı Kürtçe dil araştırmaları bir araya toplandı.
Eserleri:
Elifba Kurdî (Kürtçe Alfabe)
Rûpelên Elfabê
Rêzimana Elifbaya kurdî
Rêzimana Kurdî (Kürtçe Gramer) (Roger Lescot ile birlikte)
Ferhenga Kurdî (Kürtçe Sözlük)
Günlük Notlar
De La Question Kurde / Kürt Sorunu Üzerine (Fransızca ve Türkçe)
Were Dotmam (Hawar Dergisi'nde yer alan şiirler)
Edirne Sükutunun İç Yüzü (Kamuran Bedirhan ile birlikte)
Mustefa Kemal'e Mektup
Dîbaca nimêjên îzêdiyan
Hevind
