Tarih boyunca Amida, Amidi, Amid, Kara-Amid, Kara-Amid Diyar-Bekr, Diyarbekir ve Diyarbakır adlarını alan Diyarbakır, Güneydoğu Anadolu bölgesinin orta bölümünde El-Cezire denilen bölgede Bereketli hilalin kalbinde yer almaktadır. Tarih boyunca jeopolitik açıdan önemli bir yerde bulunan Diyarbakır, doğal bir geçiş yolu olması her dönemde çekiciliğini arttırmış ve medeniyetlerin iz bıraktığı bir şehir olmuştur. Diyarbakır bu nedenle tarihin derinliklerinden gelen sayısız birçok kültürün kucaklaştığı bir kent olma özelliği taşımaktadır. Peki, günümüzde Diyarbakır’ın komşu illeri de olan birçok şehrin daha önce Diyarbakır’a bağlı olduğunu biliyor muydunuz? İşte Diyarbakır’dan ayrılarak il statüsüne gelen iller.
12 bin yıllık bir geçmişe sahip Diyarbakır, 33 medeniyete ev sahipliği yapmış önemli kentlerdendir. Yaşamın her dönem sürdüğü Diyarbakır’da özellikle Romalılar, Bizanslılar, Abbasiler, Mervaniler, Selçuklular, Artuklular ve Osmanlılar ve Kürtler olmuştur. Birçok medeniyete yurt olan Diyarbakır’a günümüzde il statüsüne gelen Urfa, Harput (Elazığ), Mardin ve Kiği (Batı Bingöl) il olmadan önce Diyarbakır sancağına bağlıydılar. Ve bu bilgi 1540 tarihli tahrir defterinde kayıtlıdır.
ELAZIĞ KISA BİR SÜRE DİYARBAKIR’A BAĞLANDI
Yeni kurulan Elazığ şehir önceleri eyalet ve bilahare vilayet merkezi olmuş, bir ara Diyarbakır Vilayeti'ne bağlı bir sancak haline gelmiştir. 1875'te müstakil mutasarrıflık, 1879'da tekrar vilayet olmuştur. Osmanlı İmparatorluğu'nun son yıllarında Malatya ve Dersim sancakları da buraya bağlanmış, 1921'de bu iki sancak Elazığ'dan ayrılmıştır.
MARDİN İL OLMADAN ÖNCE DİYARBAKIR’A BAĞLIYDI
1518 yıllarında Mardin Kalesi fethedildikten sonra Liva(Sancak) haline getirilerek Diyarbakır’ a bağlandı.1526 yılı icmal defterinde Savur, Mardin e bağlı bir yer olarak gösterilmekte ve Tanrı Kulu Yusuf adlı kişinin uhdesine verildiği belirtilmektedir.
URFA SANCAK OLARAK DİYARBAKIR’A BAĞLIYDI
16. yüzyıl başlarında Mısır devletine bağlı olan Urfa, 5 Nisan 1517 tarihinde Osmanlı sultanı Yavuz Sultan Selim (1512–1520) tarafından alındı. Önce Urfa sancak olarak Diyarbakır eyaletine bağlandı.
BATI BİNGÖL TOPRAKLARI DİYARBAKIR’A BAĞLIYDI
Kiğı (Batı Bingöl), daha önce Diyarbakır'a bağlı bir Sancak iken, 1926 yılında ilçe statüsünde Erzincan1936 yılında Bingöl'e bağlanmıştır.
