Dün çok önemli bir gelişme yaşanmakla beraber, mühim bir konu hakkında da Özbekistan’da bir açıklama yapıldı. Açıklamayı yapan kişi ise bizatihi Özbekistan Cumhurbaşkanı olan Şevket Mirziyoyev’den geldi.
Mirziyoyev, Harzemşahların son padişahı ve Moğol hükümdarı Cengiz Han'ın en büyük düşmanı CelaleddinHarzemşah'ın mezar yerinin Diyarbakır'ın Silvan ilçesinde olduğunun ortaya çıkmasından sonra, Özbekistan'da CelaleddinHarzemşah'ın heykelinin açılışında konuşarak, Özbek halk kahramanı olan CelaleddinHarzemşah için Silvan'da bir türbe yapılması noktasında Türkiye ile görüşeceğini açıkladı.
Keza hepimizin bildiği ve bilim dünyasının da tanık olduğu üzere Diyarbakır'da, 2021 yılının ekim ayında CelaleddinHarzemşah'ın mezarının Silvan ilçesinde olduğuna dair yeni bilgilere ulaşan akademisyenlerin çalışmaları basına yansımıştı. Keza Öncesinden de Anadolu Selçuklu Sultanı I. Kılıçarslan'ın mezarının Silvan'da olduğu tespit edilmiş ve yapılan kazı çalışmaları neticesinde somut verilere ulaşılmıştı. Birçok hükümdarın gömülü olduğu tarihi kaynaklarla sabit olan Silvan'da özellikle I. Kılıçarslan ve CelaleddinHarzemşah'ın gömülü olmasının ayrı bir anlamı olduğuna dikkat çekilmektedir.
İşte, bu önemli mesajlar ve tarihi kaynaklar neticesinde Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı veyahut bu konuyla ilgilenmesi gereken bileşenler, mutlak suretle Özbekistan Cumhurbaşkanı olan Şevket Mirziyoyev’e kulak vermelidirler.
Geçen her gün Diyarbakır’ın tarihi Zerzevan’ıyla, AmidaHöyük’üyle, gizemini taşlarına kazıyan Diyarbakır Surları’yla, Kocaköy ilçesinde bulunan GreFıllaHöyüğü’yle, Hevsel’iyle, Çayönü’süyle tüm dünya tarafından dikkatle takip edilirken, hemen ardından I. Kılıçarslan’ın mezarı ve yine Harzemşah’ın incelemeleriyle daha farklı bir konjöktöre doğru evriliyor. Nitekim bu gelişmeler ve ilerlemeler şehrin sosyolojik ve etimolojik gücünü de artıran bir diğer ana etkenlerden sadece birkaçıdır.
Keza meselenin Özbekistan için de değeri pek tabii ki mühimdir. Nitekim CelaleddinHarzemşah'ın mezar yerinin bulunması, Özbekistan'da büyük bir heyecan uyandırdı. Özbek halkının ataları olarak kabul ettikleri CelaleddinHarzemşah'ın mezar yerinin bulunması için yapılan araştırmaları yakından takip eden Özbekistanlı yetkililer, Silvan ve Sultan I. Kılıçarslan Sempozyumu'na katılıp heyecanlarını dile getirdiler. 2022 Mayıs ayında bu çalışmayı yürüten akademisyenler Doç. Dr. Oktay Bozan ve Dr. Arafat Yaz, Özbekistan'a davet edilmiş, Özbekistan'da alan araştırmalarına katılan akademisyenlerin çalışmaları konferans ve televizyon programları vasıtasıyla Özbekistan kamuoyuna duyurulmuştu.
Mamafih bu türbeyle beraber yaşanacak olumlu adımlar ve gelişmeleri de hesaba kattığımızda hem Türkiye için, hem de ilimiz Diyarbakır için ekonomik, turistik, vb. faktörel iyi gelişmeler yaşanabilir. Hiç şüphesizdir ki CelaleddinHarzemşah'ın hatırasını somutlaştırmak için yapılmak istenen türbe ile Türkiye ve Özbekistan arasındaki bağların daha da güçlenmesi beklenirken, diğer yandan bu iki mümtaz hükümdarın türbeleri ile Silvan'ın tarihi kimliğinin ön plana çıkacağı ifade ediliyor. Bunun dışında Özbekistanlı turistlerin Diyarbakır’a gelip Harzemşah’ın türbesini ziyaret etmeleri, burada hem konaklama konusunda bir turistik artışın yaşanabileceğini hem de kültürel bir zenginleşmenin de gün yüzüne çıkabileceğini somut olarak ispat etmektedir.
İmdi, Özbekistan’ın bu güzel jestine karşılık devletimiz de olumlu ve etkili adımlar atıp, meselenin önemine ve kıymetine ilişkin olarak Özbek hükümetiyle görüşmeli ve gerekli çalışmaların tetkikine ilişkin sunumlarını aktarmalıdırlar. Bununla beraber gelişmenin iç yüzüne baktığımızda özellikle son günlerde Bosna Hersek ve Sırbistan pasaportlarının karşılıklı anlaşmalarla iptal edilip sadece kimlikle seyahat etme projesinin aynısını uygun görülmesi takdirde Özbekistan ile de yapılabilmesi sağlanabilir. Bazen küçük bir adım iki ülkenin hem içişlerinde hem de dışişlerinde önemli ve olumlu gelişmeleri sağlayabilir. Amasız ve fakatsız bu konu hakkında devlet yetkilileri gerekli görüşmeleri yapıp, mezar yerinin kesin suretle bulunması dahilinde türbe çalışmalarına sağduyulu bir biçimde yer vermelidir.
Bugünkü yazımızda sizlere bu önemli hadisenin getireceği olumlu gelişmeleri dilim döndüğünce, mürekkebim yettiğince aktarmaya çalıştım. Dilerseniz yazımızın sonuna gelmeden önce Özbek Kahramanı CelaleddinHarzemşah’tan bahsedelim. Bir sonraki yazımızda görüşmemiz dileğiyle. Sevgiyle, neşeyle, tarihle ve sağlıkla kalınız…
CELALEDDİN HARZEMŞAH KİMDİR?
CelaleddinHarzemşah, Moğollarla mücadele denilince ilk akla gelen şahsiyettir. İslam dünyasını yakıp yıkan Moğollara karşı koyan CelaleddinHarzemşah, Moğolların yenilmezlik imajını bozmuş ve bu nedenle Moğolların en çok ortadan kaldırmayı arzuladıkları düşmanları olmuştur. CelaleddinHarzemşah, babası Alaaddin Muhammed'in Moğol istilası karşısında duramayıp çekildiği sırada, Harzemşah Devleti'nin enkazı arasında asker toplayıp Moğollara karşı elde ettiği zaferin ardından, Cengiz Han ile yaptığı savaşta yenilerek Hindistan'a sığınmıştır. Tüm olumsuzluklara rağmen İran, Irak, Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan topraklarında tekrar hakimiyet kurmuş ve 1231 yılına kadar Harzemşah Devleti'ni ayakta tutmuştur.
Anadolu Selçuklu ve Eyyubilerle yaptığı savaşın ardından ordusunu kaybedince, Moğollar bu fırsattan istifade ederek onu ortadan kaldırmak için üzerine ordu göndermişlerdir. Moğol takibinden kurtulmaya çalışan Celaleddin, Eyyubilerle ittifak kurmayı veya Isfahan'a ulaşıp toplayacağı askerlerle Moğolların hakkından gelmeyi planlamıştır. Fakat Diyarbakır yakınında Moğol baskınına uğrayıp Diyarbakır'ın Hazro ilçesine yakın dağ silsilesinde öldürülmüştür.
Kaynaklarda CelaleddinHarzemşah'ın Silvan'da gömüldüğü aşikar iken yapılan araştırmalar sonucunda gözden kaçmış çok önemli bir tarih kitabında CelaleddinHarzemşah'ın mezar yerini gösteren kayıtlara ulaşıldı. Bu bilgiye ulaşan akademisyenler, konuyu mercek altına aldı.
