Diyarbakır Surları ve tarihçesi-33
Diyarbakır Surları ve tarihçesi-33
Mirza ve Sunakiye Hamamı
Kuyumcular çarşısı yakınındaki Mirza Hamamı
ile Dağ Kapı yakınındaki Sunakiye Hamamı günümüze
gelemeyen Akkoyunlu dönemi hamamlarındandır.
Akkoyunlu öncesinde küçük ölçekli
mahalle oluşumuna rastlanmayan kentte Akkoyunlularla
birlikte mescit, zaviye ve camilerin etrafında
aynı adla anılan mahallelerin kurulduğu
görülür. Bıyıklı Mehmet Paşa’nın banisi olduğu
Fatih Camisi ile İç Kale’de inşa ettirdiği hükümet
binası Osmanlı döneminin ilk yapılarıdır (Beysanoğlu,
1990, 520-525). Kanuni Sultan Süleyman
döneminde 27 gözlü bir su kemeriyle 9 ve 10.
burçlar arasından kente Hamravat suyu getirilmiştir
(Beysanoğlu, 1990, 542). Yine bu dönemde Deva,
Çardak, Küçük, Paşa, Melek Ahmet Paşa ve Vahap
Ağa Hamamları (Beysanoğlu, 1990, 550-551,
580, 618, 651-656) ile Deliller, Hasan Paşa, Çifte,
Eğiller, Ketenciler, Salos, Vakıf, Pamukçular, İpekoğlu,
Abacılar ve Kilimciler Hanları inşa edilmiştir
(Beysanoğlu, 1990, 547, 598, 657).
Çağlar boyu işlevini yitirmeyen pazar ve caddeler
Kentin çarşı ve pazarları, Dağ Kapı - Mardin
Kapı’yı birleştiren kuzey-güney hattındaki yol
boyunca sıralanmaktadır. Doğu-batı hattındaki
Melek Ahmet Caddesi’nin iki yanında (Urfa Kapı’dan
Ulu Cami önlerine kadar) karşılıklı çarşı
ve pazarlar bulunmaktadır. Söz konusu yollar kent
içi ve dışı yollarıyla da bağlantılı olduklarından
çağlar boyunca işlevlerini sürdürerek varlıklarını
korumuşlardır. Buğday Pazarı, Sipahi Pazarı gibi
çarşı, pazar ve hanların yer aldığı günümüz ticari
dokusunun Bizans döneminden itibaren varlığını
koruduğu, Ulu Cami’nin doğusunda bulunan meydanın
ise, muhtemelen Roma dönemi forumunun
üzerinde yer aldığı düşünülebilir (Parla, 2004,
280). Tebriz-Halep yolu üzerinde yer alan ve 13.
ile 14. yüzyıllar arasınada tarihlenen hanlar, Anadolu’nun
Suriye ve İran ile ticaribağını gösterirler.
Öte yandan, Bizans döneminden itibaren varlığını
sürdüren çarşı kısmı ile, Meryem Ana Kilisesi’nin
bulunduğu güneybatı kısımdaki kiliseler arasında
kalan bölümlerle, Hasırlı Mahallesi’nin ızgara
planı, Diyarbakır’ın bu kesimlerde eski dokusunu
koruduğunu göstermektedir. Kentin iki ana yolu
haricindeki yollarının kent merkezinden semt iç
erine gidildikçe konutlarla biten çıkmaz yollara
dönüştüklerine sıkça rastlanmaktadır.
