Ülkemizde 18 yaş üzeri her 3 kişiden 1’inde tansiyon yüksekliği görülmektedir. Ortalama 17 milyon insanımız bundan etkilenmektedir.
Dünya ise bu oran her 4 kişiden 1’i hipertansiyon görülmektedir. Ortalama 1,5 milyar kişi hipertansiyon hastasıdır. Hastalılara bağlı olarak ülkemizde ve dünyada ölüm nedeni birinci sırada kalp damar hastalıkları yer almaktadır. Kalp damar hastalıklarından biri olan Hipertansiyondan dolayı yılda yaklaşık 7,1 milyon insan ölmektedir. Hipertansiyon uzun yıllar belirtisiz kalabilir. Uzun yıllar içinde damarları sinsice etkileyerek damar sertliği (ateroskleroz), böbrek yetmezliği, kalp krizi, kalp yetersizliği, felç, beyin kanaması, görme bozuklukları gibi hastalıklara yol açar. Bu nedenle belirti olmasa bile herkes tansiyonunu ölçtürmelidir.
40 yaş üzerinde % 20 sıklıkta, 65 yaş üzerinde ise yaklaşık % 50 sıklıkta görülür. Tansiyonun oluşma sebebi, % 90-95 oranında esansiyeldir yani nedeni belirsizdir. Diğer ana nedenler; genetik yatkınlık, obezite, aşırı alkol kullanımı, tuz tüketimi ve ırksal özelliklerdir. Hipertansiyon ülkemizde ve dünyada önemli halk sağlığı sorunudur. Tansiyon kalbin kanı pompalarken damara yaptığı basınçtır. Bu basınç belli sınırlarda olmalı. Kan damarlarda pompalanırken(sistolik kan basıncı) 120 mmHg’ nin üzerinde olmaması istenir. Halk arasında yüksek tansiyon olarak bilinir. Kanın pompalanmadığı zaman damarın kana yaptığı(diastolik kan basıncı) basınç ise 80 mmHg’nin üzerinde olmaması uygundur. Halk arasında düşük tansiyon olarak bilinir. 140-90 mmHg üzerinde seyreden tansiyon değerleri doktoruna danışılmalıdır. Yaşam tarzı değişikliklerle tansiyon değerleri normal seviyelere düşürelebilir ve korunabilir. Hipertansiyondan korunmak için günlük sodyum alımının günde 2 gram (yaklaşık 5 g sofra tuzunu) ile sınırlandırılması önerilmektedir.
Yemeklere fazla tuz eklenmemeli, yüksek sodyum içeriğine sahip besinlerden uzak durulmalıdır. Özellikle yüksek miktarda tuz içerebildiklerinden (diyetle tuz alımının yaklaşık %80’ini oluşturur) işlenmiş gıdaların tüketimi kısıtlanmalıdır. Sosis, salam, sucuk, aşırı tuzlu salamura peynirler, zeytinler, turşular, mısır gevrekleri, ketçap, cips gibi ürünler aşırı miktarda sodyum içermektedir. Hazır besin satın alırken tuzsuz/az tuzlu besinleri tercih edin. Bir porsiyonunda 30 mg’dan fazla sodyum içerenler önerilmez. Maden suyu ve sodaların sodyum içeriğini okuyunuz, 20 mg/L’den düşük olanlar ve magnezyum, kalsiyumdan zengin olanları tercih ediniz. Şalgam suyu ve meyan kökü şerbeti sodyum içeriği yüksektir. Bunların tüketimi sınırlı olmalı. Günlük en fazla 5 gram sofra tuzu kullanılması önerilmektedir. Birçok gıdada sodyum bulunduğundan ekstra tuz tüketiminden kaçınılmalıdır böbrekler için aşırı yük olmaktadır.
Alkol alındıkça vücutta tansiyon yükselir. Doymuş yağ içeriği yüksek gıdaların aşırı alınması tansiyon yüksekliğine neden olabilirler. Kuyruk yağı, içyağının yüksek olduğu kırmızı et ürünleri yerine tavuk, hindi, ördek, balık tüketilmeli. Haftanın iki günü balık tüketilmeli. Kırmızı et tüketimi günlük pişmiş 60 gram ile sınırlandırılmalı. Hayvansal yağlar yerine bitkisel yağlar tercih edilmeli. Zeytinyağı, ayçiçek yağı, mısırözü yağı, fındık yağı kullanımı artırılmalı.
Haftanın 2-3 günü kurubaklagil yemeği tüketilmeye çalışılmalı. Kuru fasulye, nohut, mercimek, barbunya tüketmeye çalışılmalı. Günde en az 5 porsiyon sebze-meyve tüketilmeli. Mevsiminde yetişen domates, salatalık, patlıcan, biber, bamya, ıspanak, brokoli, lahana, marul, maydanoz, rokka, dereotu, turp, soğan, sarımsak, kabak, pırasa, elma, portakal, kavun, karpuz, nar, mandalina, ayva gibi sebze meyveler tüketilmeli. Meyvelerin suyunu değil kendisini yiyin. Her öğünde salata tabağınız olsun. Beyaz ekmek yerine tam tahıllı ekmekleri tüketin. Posa alımını artırılması tansiyonu olumlu etkiler. Yemekleri pişirirken kızartma ve kavurma yöntemleri yerine fırında pişirme, ızgara, haşlama, buharda yada kendi suyunda pişirme gibi yöntemleri kullanın. Etli yemeklere yağ eklemeyin kendi yağında pişer.
Et ürünleri günlük 2-3 porsiyonla sınırlanmalı tam yağlı peynirler yerine az yağlı peynirler tüketilmeli. Süt ürünleri günlük 3 porsiyon tüketilmeli, tam yağlı süt, tam yağlı yoğurt yerine az yağlı olanlar tercih edilmeli. Yağlı tohumlar günlük 30 gram tüketilebilir. Fındık, fıstık, ceviz, badem, ayçekirdeği, kabak çekirdeği çiğ ve kavrulmadan tuzsuz tüketilmeli. Hipertansiyon hastalarının özel beslenme programları için doktor ve diyetisyenine danışmalıdırlar. Obez veya kilolu bireyler normal ağırlığına gelince tansiyon değerleri daha normal aralıkarda olur. Bir kilogramlık ağırlık kaybı kan basıncınızı 1-2 mmHg düşürür. Hipertansiyon hastaları sigara ve tütün ürünlerin tüketiminden kaçınılmalıdır. Haftada ortalama 250 dk egzersiz- yürüyüş önerilmektedir. Günlük 7-8 saat kaliteli uyku uyumalı. Stres faktörlerini azaltmalı, hobiler edinmeli. Günlük 2-2,5 litre su tüketmeli. Çay ve kahve tüketimi aşırıya kaçmamalı. Kafein etkisi tansiyonu artırabilir.
