Mitoslardaki Benzerlikler
Diyarbakır’da bu mitoslar dışında başka mitoslar
da anlatılmaktadır. Zembilfüros’un zıttı olabilecek,
yetmiş yasında yüzlerce sofi ve müridi bulunan
bir tarikat şeyhinin genç bir Hıristiyan kızına âşık
olması ve kız için dinini terk etmesi hatta domuzlara
çobanlık yapmasını anlatan Şeyh San’an ve akşam
namazında Hacc’daki beyinin yanına yiyecek götürüp
dönen Tilalo vb mitoslar halkın din anlayışına
ve dini yaşantısına etki etmektedir. Şeyh San’an
bazı kisiler tarafından gerçek aşkın sembolü olarak
gösterilirken, günlük hayatta âsık olan ve mantık
dısı davranışlar sergileyenlerin hareketlerini normal
karsılamak, onlara kızmamak için örnek gösterilmektedir.
Tasavvufi motifler bulunan bu mitosta,
tasavvuf ehli arasında sık sık işlenen, her halükarda
şeyhini/mürsidini takip etme, seyhin/mürsidin
elinde gassalın elindeki meyyit olma davranısları
görülmektedir.
Şeyh San’an mitosu da farklı kişiler tarafından
kaleme alınmıstır. Diyarbakır’da halk arasında
Feki Teyra’ya ait olduğu söylenmekle beraber,
Feridüddin Attar’ın “Mantıku’t-Tayr” adlı kitabında
da geçmektedir. Tilalo mitosunun da Munzur Efsanesi’yle
benzeştiği görülmektedir. Zembilfüroş
mitosunun baska mitoslarla benzerlik gösterdiği
yukarıda ifade edilmisti. Zembilfüroş’un saltanatı
terk etmesi Buda’nın yanı sıra VIII. Yüzyılda yaşamış
bir mutasavvıf olan İbrahim b. Edhem’de
de görülmektedir. Üç kahraman bu yönüyle benzerlik
göstermektedirler
Ashab-ı Kehf ve Kırklar Dağı Mağarası
Yine Ashab-ı Kehf kıssası ve Ashab-ı Kehf’in
kaldığına inanılan mağaralara Diyarbakır dışında
birçok yerde rastlandığı bilinmektedir. Kur’an’da
tek bir olaydan söz edilmesine rağmen yeri belirtilmeyen
bu tarihi olay ile ilgili olarak Dünya’da
34 yerde Ashab-ı Kehf mağarası olduğuna inanılmaktadır.
Kehf Suresi’nde tek bir olaydan söz edilmesine
rağmen birçok yerde Ashab-ı Kehf’e ait olduğuna
inanılan mağaraların olması ve bu yerlerle ilgili
mitosların anlatılmasının nedeni farklı yerlerde
benzer olayların tekrarlanması olabilir. Bilindiği
gibi mağaralar geçmişte barınak olarak kullanıldığı
gibi saklanma yeri olarak da kullanılmıstır. Yine
mağaraların ibadet için de kullanıldıkları bilinmektedir.
Bu nedenle Kur’an-ı Kerim’de anlatılan
olaya benzer olaylar farklı dönemlerde ve farklı
yerlerde yaşanmıs olabilir.
Diyarbakır merkezde de, Kırklardağı’nda bir
grup insanın ibadet etmek için kaldığına ve bir
daha çıkmadıklarına inanılan Kırklar Dağı ziyareti
vardır. Bu ziyaretin bulunduğu yer de küçük bir
mağaraya benzemektedir.
Eğer mukayeseli bir araştırma yapılırsa bu mitoslar
gibi birçok mitosun diğer yerlerde derlenmiş
mitoslarla benzer yönleri ortaya çıkacaktır. Bu şekilde
dünyanın farklı yerlerinden derlenmiş mitoslar
arasında benzerlik olmasının nedenleri hakkında
pek çok teori üretilmistir.
