Diyarbakır’daki Kapılar-1
Yeni Kapı (Dicle Kapısı - Su Kapısı)
Şehrin doğusunda yer alan basık kemerli ve
tek girişli olan bu kapı, kenti; Suya, yani Dicle’ye
bağlar. Ulu cami’nin Hanefiler bölümünde yer
alan 1240-1241 tarihli kitabede “Su Kapısı” olarak
anılır. Basık kemerli ve tek girişli olan bu kapı,
şehirden Dicle’ye yani suyoluna inişi sağlamaktadır.
Kapıya dıştan dayanak duvarları üzerine yerleştirilmiş
sağlam bir rampa ile kapıya girilir. Girişin
hemen kuzeyinde iki katlı dikdörtgen bir burçla
tahkim edilmiştir. Geçirdiği onarımlara rağmen
Bizans dönemi yapısı olma karakterini korumuştur.
Urfa Kapısı (Rum Kapısı)
Kalenin batısında bulunan Urfa Kapısı, kitabesine
göre Artuklu Hükümdarı Karaslanoğlu Artukoğlu
Muhammed tarafından 1183-1184 yılında
yaptırılmıstır. Kapı üç girişlidir. Kuzey tarafta yer
alan girişin kentle, güneydekinin ise Meryem Ana
Süryani Kadim Kilisesi ile bağlantılı olduğu
söylenir. Kuzey girişi 5.yüzyıla tarihlenmektedir.
Kapı üzerinde yer alan bir kitabeye göre, Artuklu
döneminde hükümdar Sultan Mehmet tarafından
onarılmış ve üzerinde stilize edilmiş insan ve
hayvan figürleri bulunan demir kapı kanatları eklenmiştir.
Diğerlerinden daha farklı ve büyük olan ortadaki
kapının ise Osmanlı döneminde “Saltanat” yâda
“Humayun” kapısı olarak işlev gördüğü, padişahın
sefer zamanlarında açılıp sonrasında örtüldüğü
söylenmektedir. İki dairesel beden arasında yer
alan kapı çeşitli değişiklerle günümüze ulaşmıştır.
İki katlı olarak düzenlenen bu kapının üst kısmında
seyirdim yeri devam etmektedir.
Katlardaki giriş merdivenleri ile top yuvalarının
eski hali günümüzde sağlam durumdadır. Üç
girişten ortadaki kapatılmış olup yanlardaki girişler
günümüzde sağlamdır. Güney girişin üst kesimlerine
karşılıklı birer boğa başı kabartması yer almaktadır.
Yine buradaki kitabenin üstünde stilize bir boğa
başına yer verilmiştir.
Bu figürün üstünde boğa başına basar şekilde
bir kartal kabartması bulunmaktadır. Urfa Kapı’da
bulunan çift başlı kartal ambleminin, ne yazık ki
baş kısmı tahrip edilmiş durumdadır. Kapıda çok
sayıda kitabe yer almaktadır. Kitabedeki yazılar
arasında yer alan bitkisel süslemeler yazıların okunuşlarını
zorlaştırmaktadır. Ejder kabartmaları,
boğa başları, kartal motifleri kapıya abidevi bir
görüntü vererek gücü sembolize etmiştir.
