Ezidîlik-11
Mit/Mitos, Efsane
Mit, Yunancada, söz, masal, öykü, efsane anlamına
gelen “myth-mythosmuthos”tan Türkçeye
geçmistir. Söylenen ya da duyulan söz anlamına
gelen bu sözcük, “mitos” seklinde de Türkçe’de
kullanılmaktadır. “Mitoloji Sözlüğü” adlı kitabında
Azra Erhat, Eski Yunan dilinde söz kavramını
vermek için “mythos”, “epos” ve “logos” olmak
üzere üç sözcük kullanıldığını söyler. Erhat, bunlardan
söylenen veya duyulan söz için kullanılan
ve masal, öykü, efsane anlamına gelen “mythos”a
güvenilmediğini, Tarihçi Herodot’un, mitosa tarihi
değeri olmayan güvenilmez söylenti dediğini, Platon’un
da mitosu gerçeklerle ilişkisiz, uydurma,
bos ve gülünç bir masal diye tanımladığını belirtir.
Bu üç sözcükten epos ise, belli bir düzen ve
ölçüye göre söylenen, okunan ve insana tanrı armağanı
olarak verildiğine inanılan, şiir, destan ve
ezgi anlamlarına gelir. Logos ise mitos ve epostan
bütünüyle farklıdır. Basta Herakleitos olmak üzere,
İyonya düşünürlerine göre logos, gerçeğin insan
sözüyle dile gelmesidir. Logos, bir yasal düzeni
yansıtır; insanda düsünce, doğada kanundur. Her
yerde ve her şeyde vardır. Ortaklaşa ve tanrısaldır.
Düşünürün asıl görevi, logosu bulmak ve sözle
dile getirmektir.
Mitosla epos, uyumlu bir sekilde birleştikleri
halde, logos ile aralarında ilk zamanlardan itibaren
kesinleşen bir karsıtlık bulunmaktadır. Antikçağ
bilginleri mitosun uydurduğu tanrı masallarını
kabul etmemiş, küçük görmüş, evreni ve insanı
anlatmakta bu türün yalancı ve zararlı yollara
saptığını ileri sürmüşlerdir. Ne var ki Platon’un,
Homeros'u tanrılarla ilgili yalan uydurmakla suçlamasına
rağmen, kendisinin de tanrılar katındaki
gerçeği açıklarken bir mitos uydurduğunu söyleyen
Azra Erhat’a göre bunun sebebi, Platon’un mitostan
ayrı düsünememesidir. Platon’un düsüncesi mitos
kalıbına kendiliğinden uğrar. Azra Erhat, mitosun
insan düşüncesi ve onun ürettiği dille özdeş olduğunu
söyler. Bundan dolayı, Homeros’tan günümüze
sanatçılar mitosu kendilerine tükenmez bir esin
kaynağı olarak almıslardır.
