Diyarbakır’da havalar iyice ısınmaya başlayınca dutlar olgunlaşır ve ağaçtan dökülmeye başlar. Peki, dut ve pekmezinin faydaları nelerdir?
Diyarbakır köy, ilçe ve şehir merkezinde çokça dut ağacı bulunur. Dutların az bir kısmı taze tüketilirken, büyük çoğunluğu çeşitli işlemlerden geçirilerek kurutulmuş dut, dut pekmezi, dut reçeli, dut konservesi olarak tüketime sunulur.
Diyarbakır’da dut pekmezi için taze toplanan dutlar temizlenip kazanlara alınır ve bir miktar su eklenir ve kaynatılır. Kaynatılan dutlar preslenerek suyu çıkarılır ve suyu ince süzgeçten geçirilerek kaynatılır. Yoğunluğu artan dut suyu kazanlardan alınır ve uygun tepsilere dökülür ve güneşte 4-5 gün bekletilir. İyice kıvamı artan dut pekmezi kaplara alınarak tüketilmeye hazır olur. 1 yemek kaşığı dut pekmezi yaklaşık 42 kkal enerji, 0,3 gram protein, 10 gram karbonhidrat, 0,6 gram lif, 8 mg kalsiyum, 0,5 mg demir, 3,5 mg magnezyum, 4,5 mg fosfor, 145 mg potasyum, A vitamini, B grubu vitaminleri bulunur. Bazı fenolik maddeler içerdiğinden antioksidan içeriği yüksektir. Antioksidan içeriği son derece zengindir bu sebeple hücrelerde zararlı etkiler oluşmasına neden olan serbest radikaller ile savaşır. Doğal antioksidan içeriği ile kansere neden olan toksik etkileri azaltır. Doğal şekeri bol olan dut pekmezi hızlıca enerji vermesi yüksektir.
Yüksek performanslı sporcularda spordan önce esnasında ve sonrasında pekmez şerbet yapılarak tüketilebilir. Cinsel performansı artırır. Beyin fonksiyonlarının gelişmesine destek olur ve seratonin sentezinde kullanılır ve mutluluk verir sakinleştirir. Kalsiyum ve fosfor içeriğinin zenginliği sayesinde osteoporoza bağlı kemik kırıkların oluşmasını önler. Kalsiyum kemik ve diş sağlığında, kan-sinir sisteminde, vücut gelişiminde ve kan pıhtılaşmasında rol oynayan bir mineraldir. Pekmez, kalsiyum içeriği bakımından zengin bir besin maddesidir. Magnezyum içeriği sayesinde kan ve sinirlerin düzenli bir şekilde çalışmasına fayda sağlar.
Pekmezin en çok bilinen ve ilk akla gelen artısı demir mineralini bol miktarda içermesidir. İçerdiği yüksek demir sayesinde özellikle kansızlığın yaygın görülen bir türü olan demir eksikliği anemisinde tüketilmesi önerilen pekmezin kırmızı kan hücrelerinin üretimini destekleme gücü söz konusudur. Demir içeren hemoglobin solunumda hücrelere oksijen taşınmasında görevlidir. Hücrelerimizin oksitlenmesi ve çalışmasında demirin etkisi tartışmasız çok önemlidir. Besinlerle alınan demirin vücutta kullanımı %20 civarındadır. Bu oran oldukça düşüktür. Dut pekmezindeki demir içeriği yüksektir fakat pekmezdeki demir emilimi düşüktür. Limon sıkılıp emilimi daha da artırılabilir. Onun için ne kadar çok ve sürekli doğal yiyeceklerin yapısından demir alırsak o kadar sağlıklı ve enerjik oluruz. Antioksidan özelliğiyle birlikte vitamin ve mineral deposu olan pekmez, bağışıklığı güçlendirerek hastalıklara karşı kişiyi daha güçlü bir hale getirir.
Pekmezde az miktarda da olsa bulunan B grubu vitaminlerinden; B1, B2 ve B3 adlı vitaminlerde enerji metabolizmamızda görevlidir. Küçük miktarda da olsa metabolizma hızımızın artmasına destek olurlar. Potasyum vücutta çalışan ve birçok mekanizmadan sorumlu enzimlerin metabolizmasında, protein üretiminde ve kas kasılmalarında doğrudan rol oynar. Bu nedenle vücuttaki eksiklikleri durumunda dut pekmezi tüketmek fayda sağlayabilir. İçeriğindeki lif bağırsak hareketlerini artırarak kabızlığa iyi gelir.
Yetişkinler için günlük 1-2 yemek kaşığı, çocuklar için 1-2 tatlı kaşığı dut pekmezi önerilir. Fazla dut pekmezi tüketmek kilo aldırır. Obez bireyler, şeker içeriği yüksek olduğundan diyabet(şeker) hastaları, potasyum içeriği yüksek olduğundan böbrek rahatsızlığı olan hastalar, irritabl bağırsak hastaları olanlar doktor ve diyetisyen kontrolünde tavsiyelerine uymalılar.Gebe ve emzikliler de enerji ihtiyacı artığından dut pekmezi tüketimi tavsiye edilir. Emziklilerde dut pekmezi şerbeti süt yapımını desteklediği için tavsiye edilir.
