b - Müslimlerde Evlilik Gelenekleri ve Evlilik Kurumu
XIX. Yüzyılın ilk yarısında başlık usulünün, Diyarbakır'da devam etiği ve bu uygulamada ödemenin nakdî veya aynî olarak da yapılabildiği anlaşılmaktadır. Meselâ 1830 tarihli bir hüccette yer alan "....sağîrin babası Hasan anas Fatma'yı akd-ı nikâh idende başlığı mukabili mezkûr ahur ile ve bir re's inek verüb..." ifa desi başlığın aynî olarak ödendiği konusunda sadece bir örnektir. 1830 tarihli biı diğer hüccette ise Ümmü Hatun'un annesi, Ümmü Hatun'un kocası olan Ahmed' nikâh etmeden önce verdiği eşya sözünü yerine getirmediği için dava etmiştir Bunun üzerine Ahmed ise cevabında kendisinin "....150 gurûş başlık nâmiyle veı diğini..." ve eşya sözü vermediğini bildirmiştir. Konu ile ilgili örnek olarak vere bileceğimiz 1834 tarihli iki hüccet daha bulunmaktadır. Bunlardan ilkinde Ayşe adlı bir kadın erkek kardeşinin "başlık" olarak aldığı "....bir zincir ve bir kuşak ve def ı bir simli zincir doksan adet koyun ve kuzu ve 16000 guruşu..." kendisine verilmesi içir kardeşini dava etmiştir. Yine 1834 tarihli diğer bir hüccette ise Resul adlı bir Hacı Süleyman adında birisinin karısı Ayşe'yi kendisini bir başka yere gittiğinde nikâh ettiği için dava etmiştir. Hacı Süleyman ise kadının babasının rızasıyla ve "....bi fes, bir re's inek ve 230 gurûş sağ para...." karşılığında kadınla nikâh ettiğini söylemi ve dava fetvaya havale edilmiştir. Bu belgelerden de anlaşılacağı üzere, bu dönemde Diyarbakır şehrinde başlık usulü devam etmekteydi.
