Ezidîlik-15
Osmanlı'da Mit Yerine Esatir
Kelimesi Kullanılmıştır
Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde ve Cumhuriyet’in
baslarında yazılmıs konu ile ilgili kitap
ve çevirilerde ise mit sözcüğü yerine “Esatir” kelimesi
kullanılmıştır. “Yazı yazmak” manasındaki
“satr” kökünden türeyen “usture” kelimesinin
çoğulu olan “esatir” “gerçeğe uymayan düzensiz,
asılsız ve boş sözler” demektir. “Esâtir” kelimesi,
Osmanlılarda hayal ürünü motiflerle dolu olaylar
yani mitoslar için ve mitoloji karsılığı olarak kullanılmıstır.
Farklı alanlarda uzman kişilere danışılarak
hazırlanan Kubbealtı Lugatı’nda da esatir
kelimesi “mitoloji” olarak tanımlanmıştır.
Aynı lugatta, “efsane” ise “Halkın hayal gücünden
doğan ve dilden dile söylenirken bu hayal
gücüyle şekil değiştirerek olağanüstü nitelikler
kazanan hikâye, yaygın olarak anlatılan meshur
olay” olarak tanımlanmıştır.
“Esatir” ve “mitos” sözcükleri kavram olarak
aynı anlamı ifade etmesine rağmen “efsane” ve
“mitos” sözcükleri her zaman aynı anlamı ifade
etmezler. Dursun Ali Tökel de, Türkçede, efsane
ve mitos kelimelerinin kavram olarak her zaman
aynı anlamları ifade etmediklerini söyler. Zira
efsane bir tür adı olmusken, mitler, bu türün
içindeki küçük epizotlar, ana kavramlar anlamlarına
gelir.175 Halk Bilimleri Arastırmaları adlı eserde
de “efsane” sözcüğünün bir tür adı olduğu, edebiyatımızda,
mitleri, tarihi ve dini olayları olağanüstü
niteliklere ve kerametlere büründürerek anlatan
kısa, sözlü halk kültürü ürünleri için kullanılan
bir kavram olduğu belirtilmistir.176 Bu tanıma
göre efsane olağanüstü olayları anlatan sözlü türler
için kullanılan genel bir kavramdır ve efsanenin
kapsamına mitos da girmektedir.
